Tại tỉnh Nghệ An, ông Lê Đức Trung ở xã Diễn Xuân, huyện Diễn Châu được Bệnh viện Mắt Sài Gòn-Vinh mổ mắt trái, thay thủy tinh thể nhân tạo Mini Well Ready ngày 7/5/2022, từ đó đến nay ông có nhiều đơn kêu cứu vì mắt ngày càng mờ. Một số bác sỹ mắt quan tâm đã nêu ý kiến, mới đây Hội Nhãn khoa Việt Nam tổ chức khảo sát thị trường thủy tinh thể nhân tạo có đề cập đến sản phẩm Mini Well Ready. Bài viết phản ánh thông tin đa chiều, mong cơ quan có thẩm quyền kết luận để bảo đảm quyền lợi cho người bệnh.
Những lá đơn của ông Trung
“Đơn kêu cứu khẩn cấp” mới nhất của ông Trung gửi các cơ quan thông tấn báo chí ngày 15/3/2023 cho biết: “Sau khi thay mắt trái của tôi ngày càng mờ, nhìn kém hơn lúc chưa thay”. “Việc lắp sai thủy tinh thể mắt trái cho tôi gây tổn hại đến sức khỏe, sinh hoạt, cuộc sống của tôi là lao động chính trong gia đình 6 khẩu; trong đó mẹ già và vợ đau ốm thường xuyên”, nên ông Trung mong được hỗ trợ “giải quyết vụ việc dứt điểm và thấu hiểu sâu sắc cảnh nghèo của tôi và tình hình thực tế tại Nghệ An”.
Ông Trung kể, được Bác sỹ Hoàng Trung Kiên là giám đốc của Bệnh viện Mắt Sài Gòn-Vinh phẫu thuật mắt trái, hứa thay thủy tinh thể đa tiêu tốt nhất thế giới nhưng thực tế không phải. “Tôi rất lo lắng, đã vay mượn tiền ra Bệnh viện Mắt Trung ương khám. PGS.TS Lê Xuân Cung khám kết luận: Thủy tinh thể mắt trái của tôi do Bệnh viện Mắt Sài Gòn-Vinh thay là đơn tiêu không phải đa tiêu”, đơn ông Trung viết.
Vụ này, ông Trung viết lá đơn đầu tiên là “đơn trình báo” gửi Thanh tra Sở Y tế tỉnh Nghệ An vào ngày 25/5/2022, chỉ 18 ngày sau khi mổ mắt. Lá đơn kể, ông đến Bệnh viện Mắt Sài Gòn-Vinh (số 999, Đại lộ Lê Nin, phường Hà Huy Tập, TP Vinh, tỉnh Nghệ An) được Bác sỹ Hoàng Trung Kiên tư vấn, vì mắt phải trước đây đã thay thủy tinh thể nhân tạo đa tiêu, nên mắt trái cũng cần thay thủy tinh thể nhân tạo đa tiêu, với sản phẩm tốt nhất thế giới có giá 49.000.000 đồng, trừ bảo hiểm y tế còn phải đóng 33.000.000 đồng. Vợ chồng ông vay mượn tiền để Bác sỹ Kiên mổ.
Mổ xong, ông Trung xem hóa đơn thì có số tiền 40.640.517 đồng, trừ bảo hiểm còn phải đóng 33.583.788 đồng. Khi khám để làm thủ tục ra viện, Bác sĩ Lê Văn Mạnh hỏi ông: Tại sao không thay thủy tinh thể nhân tạo đa tiêu như mắt phải mà thay đơn tiêu? Ông Trung sửng sốt, lấy vỏ sản phẩm có mã QR 8027864091410, quét thì không thấy thông tin sản phẩm. Sau đó, có 3 bác sĩ cũng quét mã QR vẫn không thấy thông tin sản phẩm. Lúc này, bà Phạm Thúy Nga là Giám đốc nhân sự của Bệnh viện cùng Bác sĩ Nguyễn Đường Thành làm việc với ông Trung, trao đổi rồi khẳng định thủy tinh thể nhân tạo vừa lắp vào mắt trái của ông là đa tiêu.
Đơn của ông Trung kể tiếp, sáng 11/5/2022, ông Trung làm việc với Hội đồng Y khoa của Bệnh viện, yêu cầu trả lời 2 vấn đề: Thủy tinh thể nhân tạo vừa lắp vào mắt trái của ông là đơn tiêu hay đa tiêu và vì sao sản phẩm không quét được mã QR? Bệnh viện khẳng định đó là thủy tinh thể nhân tạo đa tiêu, nếu ông Trung khám ở đâu xác nhận là đơn tiêu thì Bệnh viện hoàn toàn chịu trách nhiệm.
Sáng 13/5/2022, ông Trung vào Bệnh viện Mắt Nghệ An (số 40, đường Xô Viết Nghệ Tĩnh, xóm 10, xã Nghi Phú, TP Vinh, tỉnh Nghệ an), được Thạc sĩ Bác sĩ Lê Thị Thanh Thủy khám và xác định thủy tinh thể nhân tạo trong mắt trái ông là đơn tiêu. Ông Trung đưa kết quả về Bệnh viện Mắt Sài Gòn-Vinh nhưng không được chấp nhận, nên ông viết đơn đề nghị Thanh tra Sở Y tế tỉnh Nghệ An làm rõ.
Giải quyết của Sở Y tế tỉnh Nghệ An
Sở Y tế tỉnh Nghệ An cho biết, ngày 5/7/2022 đã có Kết luận số 2663/KL-SYT do Giám đốc Dương Đình Chỉnh ký. Kết luận ghi ý kiến của doanh nghiệp nhập khẩu và cung cấp thủy tinh thể nhân tạo Mini Well Ready, kết quả của Tổ Tư vấn chuyên môn – Bệnh viện Mắt Nghệ An, ý kiến giải trình của Bệnh viện Mắt Sài Gòn-Vinh, sau đó kết luận.
Về ý kiến của doanh nghiệp: “Công ty TNHH Y tế Phú Thắng là đơn vị cung cấp thủy tinh thể nhân tạo Mini Well Ready cho Bệnh viện Mắt Sài Gòn Vinh. Công ty TNHH Lê Kha là đơn vị nhập khẩu thủy tinh thể nhân tạo Mini Well Ready. Giám đốc Công ty TNHH Y tế Phú Thắng và Công ty TNHH Lê Kha khẳng định Mini Well Ready là thủy tinh thể đa tiêu”.
Về kết quả của Tổ Tư vấn chuyên môn – Bệnh viện Mắt Nghệ An: “Qua kết quả khám lâm sàng cũng như cận lâm sàng, đối chiếu các thông tin của sản phẩm mà công ty cung cấp, cho thấy rằng thủy tinh thể nhân tạo đặt trong mắt trái của bệnh nhân có hình thái trùng khớp với thủy tinh thể nhân tạo Mini Well Ready (tên thiết bị y tế là thủy tinh thể nhân tạo đa tiêu EDOF được công khai trên trang web của Bộ Y tế)”.
Về ý kiến giải trình của Bệnh viện Mắt Sài Gòn-Vinh: “Ông Hoàng Trung Kiên-Giám đốc bệnh viện xác nhận Bs Lê Văn Mạnh không phải nhân viên của bệnh viện, không có tên trong danh sách đăng ký hành nghề của bệnh viện. Bs Mạnh đang tham gia học tập kinh nghiệm tại Bệnh viện. Bệnh viện không phân công bs Mạnh khám cho bệnh nhân Trung, việc bs Mạnh kết luận thủy tinh thể mắt trái bệnh nhân là đơn tiêu là sai hoàn toàn. Bs Kiên khẳng định thủy tinh thể mắt trái bệnh nhân Trung là đa tiêu. Tại buổi làm việc, Tổ xác minh không gặp được Bs Lê Văn Mạnh. Bs Lê Văn Mạnh không còn học tập kinh nghiệm tại bệnh viện Mắt Sài Gòn – Vinh”.
Từ đó, Sở Y tế kết luận: “Thủy tinh thể nhân tạo Mini Well Ready, có nguồn gốc, xuất xứ và tra được mã vạch. Tra mã vạch trên vỏ hộp (vỏ hộp bệnh nhân cung cấp) cho kết quả mã GTIN: 08027864091410. Tra cứu mã GTIN: 08027864091410 trên GS1.ORG với mã GTIN (Global Trade Item Number) ra nguồn gốc, xuất xứ (Hãng sản xuất: SIFI S.P.A; nước sản xuất: nước Ý; nhập khẩu và phân phối: Công ty TNHH Lê Kha, Mã SP: Z7560CZ). Qua kết quả khám lâm sàng cũng như cận lâm sàng, đối chiếu các thông tin của sản phẩm mà công ty cung cấp, cho thấy rằng thủy tinh thể nhân tạo đặt trong mắt trái của bệnh nhân có hình thái trùng khớp với thủy tinh thể nhân tạo Mini Well Ready (tên thiết bị y tế là thủy tinh thể nhân tạo đa tiêu EDOF được công khai trên trang web của Bộ Y tế)”.
Không thõa mạn với Kết luận của Sở Y tế tỉnh Nghệ An, ngày 17/8/2022, ông Trung ra Bệnh viện Mắt Trung ương được PGS.TS Lê Xuân Cung khám, cho biết: Thủy tinh thể trong mắt trái của ông là đơn tiêu. Ngày 24/8/2022, ông gửi đơn khiếu nại lên Bộ Y tế. Đơn chuyển về Sở Y tế tỉnh Nghệ An. Ngày 7/11/2022, Thanh tra Sở Y tế tỉnh Nghệ An tổ chức buổi hòa giải giữa Bệnh viện Mắt Sài Gòn-Vinh và ông Trung. Ông Trung yêu cầu thay lại thủy tinh thể đa tiêu, Bệnh viện khẳng định thủy tinh thể trong mắt trái ông Trung đã là đa tiêu. Buổi hòa giải không thành.
Ngày 9/11/2022, Sở Y tế có Công văn số 4521/SYT-TTR trả lời ông Trung: Sở giữ nguyên Kết luận số 2663/KL-SYT ngày 5/7/2022. Công văn cũng gửi Thanh tra Bộ Y tế để báo cáo. Từ đó đến nay, ông Trung tiếp tục viết nhiều đơn kêu cứu gửi nhiều nơi.
Ý kiến của một số Bác sỹ Mắt
Một số Bác sỹ Mắt ở TPHCM và ĐBSCL quan tâm vụ việc, nghiên cứu tài liệu và trả lời: Thủy tinh thể nhân tạo Mini Well Ready là đơn tiêu. Có bác sỹ đề nghị giấu tên vì vấn đề tế nhị mà cá nhân không có thẩm quyền kết luận, chỉ nêu ý kiến mong cơ quan có thẩm quyền kết luận để hỗ trợ công tác khám chữa bệnh, nên xin giới thiệu nguyên văn nội dung trả lời dưới tên chung là một số Bác sỹ Mắt:
“Đơn của ông Trung cho biết, thị lực mờ hơn trước khi mổ và vấn đề này cần được xác định nguyên nhân nhưng chưa thấy giải quyết. Thủy tinh thể đã đặt vào mắt trái ông Trung là đơn tiêu, được PGS.TS Lê Xuân Cung ở Bệnh viện Mắt Trung ương xác định. Về chuyên môn mắt thì ngành mắt tỉnh Nghệ An hoặc có ai có đủ trình độ chuyên môn để phản bác lại kết luận của PGS.TS Cung không?
Về Kết luận số 2663/KL-SYT ngày 5/7/2022 của Sở Y tế tỉnh Nghệ An và Công văn số 4521/SYT-TTR ngày 9/11/2022 của Sở Y tế tỉnh Nghệ An báo cáo Thanh tra Bộ Y tế: Vấn đề cần xác định là thủy tinh thể đã đặt vào mắt trái ông Trung là đơn tiêu hay đa tiêu? Ở đây, Sở Y tế dựa vào giải trình của Bệnh viện Mắt Sài Gòn-Vinh để giữ nguyên kết luận số 2663/KL-SYT mà không thẩm tra thêm gì sau khi ông Trung đã không đồng ý với Kết luận số 2663/KL-SYT.
Trong lúc, Kết luận số 2663/KL-SYT của Sở Y tế dựa vào công ty nhập khẩu, phân phối sản phẩm đã đưa ra kết luận như sau: Tem dán trên hộp thủy tinh thể có ghi đa tiêu. Thông tin này ít có giá trị vì đó là marketing của công ty phân phối, còn thông tin của hãng sản xuất thì không có ghi bất kỳ chữ nào là đa tiêu (multifocal, bifocal, trifocal).
Công ty đã dịch chữ Progressive của hãng sản xuất thành chữ đa tiêu là sai (Progressive có nghĩa là tăng dần, vì có đơn tiêu là Progressive monofocal, và đa tiêu là Progressive multifocal).
Kết luận số 2663/KL-SYT của Sở Y tế đã kết luận thủy tinh thể nhân tạo Mini Well Ready là EDOF, mà EDOF ở đây là đơn tiêu nên không thể là đa tiêu. Sở Y tế không căn cứ vào các chuyên gia về mắt, không căn cứ vào chuyên môn để kết luận; chỉ căn cứ vào công ty phân phối sản phẩm để kết luận là chưa khách quan, không có tính khoa học.
Kết luận số 2663/KL-SYT còn dựa vào giải trình của Giám đốc Bệnh viện Mắt Sài Gòn-Vinh, khi chính vị bác sỹ này gây ra vụ việc thì càng thiếu khách quan. Kết luận số 2663/KL-SYT không thấy nêu ý kiến của thành viên Đoàn kiểm tra có chuyên môn là Bệnh viện Mắt Nghệ An.
Vấn đề rất cần được xem xét đầy đủ, khách quan khi nhiều bác sĩ đã khám cho ông Trung đều xác định thủy tinh thể đặt trong mắt trái ông Trung là đơn tiêu, trong đó có chuyên gia đầu ngành mắt là PGS.TS Lê Xuân Cung ở Bệnh viện Mắt Trung ương. Tất cả các thông tin của chính hãng sản xuất Mini Well Ready đều không ghi chữ nào là đa tiêu (multifocal, bifocal, trifocal)”.
Kết quả khảo sát của Hội Nhãn khoa Việt Nam
Hội Nhãn khoa Việt Nam vừa tổ chức khảo sát thị trường thủy tinh thể nhân tạo. Việc khảo sát với căn cứ pháp lý là Nghị định 98/2021/NĐ-CP ngày 8/11/2021 của Chính phủ về quản lý trang thiết bị y tế. Yêu cầu đặt ra: “Khảo sát các mặt hàng thủy tinh thể nhân tạo (IOL) được các nhà phân phối kê khai trên cổng thông tin điện tử của Bộ Y tế (https://kekhaigiattbyt.moh.gov.vn/) để khái quát lại tình hình thị trường IOL trong thời điểm hiện tại”.
Ngày 16/2/2023, Báo cáo kết quả khảo sát đã được PGS.TS Phạm Ngọc Đông thay mặt nhóm khảo sát ký gửi Hội Nhãn khoa Việt Nam. Chủ tịch Hội Hội nhãn khoa Việt Nam là GS.TS Tôn Thị Kim Thanh ký phê duyệt.
Báo cáo cho biết, thời gian thực hiện khảo sát từ tháng 11/2022 đến tháng 12/2022. Kết quả: “Tại thời điểm khảo sát có 34 nhà phân phối đăng tải 226 sản phẩm IOL (bao gồm của IOL đơn tiêu, hai tiêu, ba tiêu, và loại đặc biệt…) lên cổng thông tin của Bộ Y tế. Tiêu chí kỹ thuật của 226 sản phẩm IOL được chúng tôi thu thập từ catalogue của các nhà phân phối hoặc trên website của nhà sản xuất (có một số tiêu chí vẫn để trống là do chúng tôi chưa tìm thấy thông tin cụ thể). Chi tiết thông tin khảo sát thị trường tại Bảng số 1 được gửi đính kèm theo báo cáo này”.
Bảng số 1 “tổng hợp các loại IOL được đăng tải trên cổng thông tin của Bộ Y tế”, với nhiều cột mục về nhà phân phối, mã sản phẩm, các đặc điểm kỹ thuật, loại IOL và giá công khai. Về giá công khai, thấp nhất là “IOL cứng” với mã sản phẩm “5525PM /I-Medical/Đức” chỉ 900.000 đồng/cái, cao nhất là loại IOL “Hai tiêu điểm không lắp sẵn kéo dài tiêu điểm (EDOF) điều chỉnh loạn thị” với mã sản phẩm “EDEN 108MT EDEN 124MT/SAV IOL/Thụy Sỹ” giá 50.000.000 đồng/cái.
Bảng số 1 cho biết, trong 226 sản phẩm, có 217 sản phẩm đã có thông tin về loại IOL, còn 9 sản phẩm của 2 nhà phân phối chưa tìm được thông tin về loại IOL. Những sản phẩm chưa tìm được thông tin về loại IOL gồm của Công ty TNHH Lê Kha có 5 sản phẩm (2 sản phẩm “chưa có thông tin”, 3 sản phẩm “EDOF chưa tìm được thông tin”), của Công ty Cổ phần OPTICA Việt Nam có 4 sản phẩm (đều “chưa có thông tin”). Hai nhà phân phối này, mỗi đơn vị cũng có 2 sản phẩm đã xác định được loại IOL đều là đơn tiêu, giá từ 2.520.000 – 3.900.000/cái.
Những sản phẩm chưa tìm được thông tin về loại IOL đều không rõ tiêu chuẩn kỹ thuật, chỉ có mã sản phẩm với giá cả. Trong số này, 3 sản phẩm “EDOF chưa tìm được thông tin” của Công ty TNHH Lê Kha có giá đắt nhất, 22.000.000 đồng/cái. Một trong 3 sản phẩm có mã “Mini Well Ready/SIFI S.p.A/Ý”, chính là thủy tinh thể nhân tạo được Bệnh viện Mắt Sài Gòn-Vinh lắp vào mắt trái của ông Trung ngày 7/5/2022 và đang gây ra khiếu nại.
Theo Hội Nhãn khoa Việt Nam, Báo cáo kết quả khảo sát đang được “chuyển cho các đơn vị làm tài liệu tham khảo trong công tác đấu thầu IOL”.
THANH HẢI (Theo TC AS&CS số in tháng 3-4/2023)