Theo thống kê của Bộ Công thương về tình hình xuất khẩu lúa gạo trong năm 2019 Việt Nam xuất khẩu được 6,37 triệu tấn gạo, thu về 2,81 tỷ đô la, tăng 4,1% về lượng nhưng giảm mạnh 8,4% về kim ngạch so với năm 2018, tương đương khoảng 300 triệu đô la. Giá xuất khẩu đạt 440,7 USD/tấn, giảm 12,1%. Thị trường chủ yếu xuất khẩu gạo là Philippines và Bờ Biển Ngà.
Nguyên nhân vì sao lại giảm mạnh như vậy? Theo đánh giá của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn thì diện tích trồng lúa trong năm 2019 bị thu hẹp, do đất nông nghiệp dần chuyển sang nuôi trồng thủy sản và trồng cây ăn trái, tháng 10/2018 diện tích trồng lúa trên cả nước là 7,47 triệu ha nhưng đến tháng 10/2019 giảm gần 92.000 ha. Theo đánh giá của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn thì năm 2020 sẽ tiếp tục giảm thêm 500.000 ha đất trồng lúa. Sản lượng xuất khẩu sẽ là vấn đề lớn trong tương lai khi số lượng đất canh tác ngày càng ít đi.
Hai vựa lúa lớn nhất nước ta là Đồng Bằng Sông Hồng và Đồng Bằng Sông Cửu Long là nguồn cung cấp lúa chính để xuất khẩu, tuy nhiên trong năm 2020 thời tiết và dịch bệnh diễn ra khá phức tạp làm cho tình hình sản xuất của nông dân rất khó khăn, nhiều diện tích bỏ hoang hoặc canh tác cầm chừng, không theo mùa vụ làm ảnh hưởng đến quá trình xuất khẩu gạo. Tại các tỉnh Đồng Bằng Sông Cửu Long, vừa trải qua hạn mặn xâm nhập, đất nhiễm phèn, thiếu nước tưới tiêu không chỉ ảnh hưởng đến phát triển vựa lúa mà còn ảnh hưởng đến các hoa màu khác. Với tình hình hiện tại việc xuất khẩu gạo của Việt Nam sẽ giảm đáng kể trong năm 2020.
Về giá gạo xuất khẩu sang tất cả các thị trường đều sụt giảm so với năm trước. Ngoài nguyên nhân khách quan do dịch bệnh covid-19, một trong những nguyên nhân lớn là do Việt Nam chưa chuyển đổi mô hình canh tác sang những sản phẩm chất lượng cao, tốt hơn với sức khỏe mà đặc biệt là sản phẩm hữu cơ đang là xu hướng đang phát triển ở nhiều nước trên thế giới.
Hiện tại, nhiều nước đang siết chặc an ninh lương thực và an toàn thực phẩm. Về vấn đề an toàn thực phẩm là vấn đề nan giải của Việt Nam, với một nước có nền nông nghiệp truyền thống như nước ta thì sản xuất theo hướng vô cơ đã hình thành từ rất lâu, từ không khí, nguồn nước và đất đã thấm chất hóa học rất nhiều năm, từ đó những hạt gạo làm ra có tồn đọng một lượng hóa chất đáng kể. Đối với các thị trường khó tính như châu Âu thì gạo muốn xuất khẩu được phải đảm bảo an toàn thực phẩm, tức dư lượng hóa học trong gạo phải ở ngưỡng cho phép.
Trong những năm gần đây theo chính sách của Chính phủ các hợp tác xã đã bắt đầu xây dựng các chương trình trồng lúa sạch, hữu cơ, tuy nhiên còn nhỏ lẻ và không tập trung, một phần gạo sản xuất ra chỉ đủ cung ứng thị trường trong nước mà chưa hướng đến được thị trường xuất khẩu. Thói quen canh tác từ xa xưa cũng như giá thành của phân bón hữu cơ cũng tác động rất lớn đến việc thay đổi cách canh tác của nông dân. Thiết nghĩ, cần có những doanh nghiệp phân bón hữu cơ, cây trồng đồng hành cùng bà con nông dân, hỗ trợ giá thuốc, cách canh tác cũng như hướng dẫn để người nông dân hiểu được giá trị của gạo sạch, để dần dần hình thành mạng lưới gạo sạch, không chỉ phát triển kinh tế còn mang lại sức khỏe cho người tiêu dùng.
| Thực phẩm hữu cơ là thực phẩm được sản xuất theo phương pháp tuân thủ các tiêu chuẩn của canh tác hữu cơ. Thuật ngữ này dùng để chỉ các thực phẩm được trồng, xử lý và chế biến theo cách an toàn cho môi trường. Đối với nông sản đó là sản phẩm được trồng mà không sử dụng đến hầu hết các loại thuốc trừ sâu thông thường, sử dụng phân bón nhân tạo, bùn thải, phóng xạ và sinh vật biến đổi gen. Đối với các loại thịt động vật thì không được tiêm kháng sinh hoặc hormone.
Gạo hữu cơ là loại gạo được tạo thành từ giống lúa được trồng bằng quy trình khoa học tự nhiên, không sử dụng thuốc trừ sâu, phân hóa học và sinh vật biến đổi gen. Thay vào đó lúa được chăm sóc bằng phân vi sinh hữu cơ theo quy trình hiện đại. Đất để trồng lúa hữu cơ là đất sạch, không chứa dư lượng chất hóa học vượt quá mức quy định, nằm trong khu vực không bị tác động bởi chất thải công nghiệp, các nguồn đất ô nhiễm hay các khu vực không đảm bảo về mức độ ô nhiễm khác. |
Tuấn Nguyễn – Hữu Vũ
