Theo báo cáo khảo sát mới nhất của Viện Nghiên cứu Nông nghiệp Hữu cơ Thụy Sĩ (FiBL) về nông nghiệp hữu cơ trên toàn thế giới tổng hợp đến hết 2019, năm 2019 là một năm thuận lợi nữa cho nông nghiệp hữu cơ toàn cầu, trong đó đất nông nghiệp hữu cơ và doanh số bán lẻ hữu cơ tiếp tục tăng trưởng và đạt mức cao nhất mọi thời đại, thể hiện qua dữ liệu tổng hợp từ 186 quốc gia (dữ liệu tính đến cuối năm 2018 và năm 2019).
Hiện có gần 74 triệu ha đất dành cho nông nghiệp hữu cơ
Trong năm 2018, thế giới ghi nhận có 71,5 triệu ha đất nông nghiệp hữu cơ, bao gồm cả các khu vực chuyển đổi. Các khu vực có diện tích đất nông nghiệp hữu cơ lớn nhất là Châu Đại Dương (36 triệu ha, bằng một nửa diện tích đất nông nghiệp hữu cơ của thế giới) và Châu Âu (15,6 triệu ha, 22%). Châu Mỹ Latinh có 8 triệu ha (11%), tiếp theo là Châu Á (6,5 triệu ha, 9%), Bắc Mỹ (3,3 triệu ha, 5%) và Châu Phi (2 triệu ha, 3%). Năm 2019 chưa có con số chính xác, kết quả sơ bộ cho thấy diện tích đất hữu cơ tăng đến 74 triệu ha.
Năm 2019, 10 quốc gia đã công nhận PGS như một hệ thống đảm bảo chất lượng hữu cơ của sản phẩm ở cấp quốc gia. Năm 2019, IFOAM – Organics International đã ghi nhận 223 sáng kiến PGS tại 76 quốc gia trong cơ sở dữ liệu PGS, với ít nhất 567.142 nhà sản xuất có liên quan. Trong số các nhà sản xuất này, 496.104 đã được chứng nhận.
Úc có diện tích lớn nhất
Các quốc gia có nhiều đất nông nghiệp hữu cơ nhất là Úc (35,7 triệu ha), Argentina (3,6 triệu ha) và Trung Quốc (3,1 triệu ha).
1,5% đất nông nghiệp trên toàn cầu là hữu cơ
Hiện tại, 1,5% đất nông nghiệp trên thế giới là hữu cơ. Tỷ trọng hữu cơ cao nhất trong tổng số đất nông nghiệp, theo khu vực, là ở Châu Đại Dương (8,6%) và Châu Âu (3,1%; Liên minh Châu Âu 7,7%).
Liechtenstein có tỷ trọng hữu cơ cao nhất với 38,5%
Một số quốc gia đạt tỷ trọng cao hơn nhiều so với tỷ trọng toàn cầu: Liechtenstein (38,5%) và Samoa (34,5%) có tỷ trọng hữu cơ cao nhất. Ở mười sáu quốc gia, 10 phần trăm hoặc nhiều hơn đất nông nghiệp là hữu cơ.
Tăng trưởng đất nông nghiệp hữu cơ: tăng thêm 2,0 triệu ha, tương đương 2,9%
Đất nông nghiệp hữu cơ tăng 2,02 triệu ha hay 2,9% trong năm 2018. Nhiều quốc gia đã báo cáo mức tăng đáng kể, chẳng hạn như Pháp (tăng 16,7%; hơn 0,27 triệu ha) và Uruguay ( Tăng 14,1%; tăng gần 0,24 triệu ha). Dự tính năm 2019 tiếp tục ghi nhận với hơn 2,5tr ha.
Tăng diện tích đất canh tác hữu cơ ở tất cả các vùng
Đã có sự gia tăng đất nông nghiệp hữu cơ ở tất cả các vùng. Ở châu Âu, diện tích tăng gần 1,25 triệu ha (tăng 8,7%). Ở châu Á, diện tích tăng gần 8,9% hoặc tăng thêm 0,54 triệu ha; ở Châu Phi, diện tích tăng 0,2% hoặc hơn 4 ́000 ha; ở Mỹ Latinh, diện tích tăng 0,2% hay 13.000 ha; ở Bắc Mỹ tăng hơn 3,5% hoặc gần 0,1 triệu ha; và ở Châu Đại Dương, diện tích tăng 0,3% hoặc hơn 0,1 triệu ha. Ngoài đất nông nghiệp hữu cơ, còn có đất hữu cơ dành cho các hoạt động khác, hầu hết là các khu vực khai thác và nuôi ong hoang dã. Các khu vực khác bao gồm nuôi trồng thủy sản, rừng và khu vực chăn thả gia súc trên đất phi nông nghiệp. Những diện tích đất phi nông nghiệp này chiếm hơn 35,7 triệu ha.
Các nhà sản xuất hữu cơ đang gia tăng: 2,8 triệu nhà sản xuất trong năm 2018
Năm 2018 có ít nhất 2,8 triệu nhà sản xuất hữu cơ. 47% các nhà sản xuất hữu cơ trên thế giới là ở châu Á, tiếp theo là châu Phi (28%), châu Âu (15%) và Mỹ Latinh (8%). Các quốc gia có nhiều nhà sản xuất nhất là Ấn Độ (1.149.371), Uganda (210.352) và Ethiopia (203.602). Tuy nhiên, số lượng các nhà sản xuất hữu cơ đã giảm gần 150 nghìn, tức 5% so với năm 2017.
Thị trường toàn cầu và thị trường nhập khẩu hữu cơ của EU
Thị trường toàn cầu đạt hơn 95 tỷ euro
Mặc dù doanh số bán thực phẩm hữu cơ đang tăng với tốc độ lành mạnh, nhưng vẫn còn đó những thách thức dai dẳng. Ví dụ, nhu cầu về thực phẩm hữu cơ vẫn tập trung ở Bắc Mỹ và Châu Âu. Mặc dù thị phần của hai khu vực này đang giảm nhưng chúng vẫn chiếm một phần lớn trong doanh thu toàn cầu. Ngược lại, việc phát triển các thị trường nội địa mạnh ở các nước châu Á, Mỹ Latinh và châu Phi là một thách thức. Doanh số bán thực phẩm và đồ uống hữu cơ đạt hơn 95 tỷ euro vào năm 2018. Năm 2018, các quốc gia có thị trường hữu cơ lớn nhất là Hoa Kỳ. Hoa Kỳ (40,6 tỷ euro), Đức (10,9 tỷ euro) và Pháp (9,1 tỷ euro). Thị trường lớn nhất là Hoa Kỳ (42% thị trường toàn cầu), tiếp theo là Liên minh Châu Âu (37,3 tỷ euro, 38,5%) và Trung Quốc (8,1 tỷ euro, 8,3%). Mức tiêu thụ bình quân đầu người cao nhất vào năm 2018, với 312 euro, được tìm thấy ở Thụy Sĩ và Đan Mạch. Thị phần hữu cơ cao nhất đạt được ở Đan Mạch (11,5%), quốc gia đầu tiên đạt thị phần hữu cơ trên 10%, Thụy Sĩ (9,9%) và Thụy Điển (9,6%). Số liệu năm 2019 chưa công bố cũng cho thấy tăng trưởng rất khả quan.
Nhập khẩu hữu cơ ở Liên minh Châu Âu
Liên minh Châu Âu, là thị trường hữu cơ lớn thứ hai, đã cung cấp dữ liệu về nhập khẩu hữu cơ của mình, lần đầu tiên cho thấy các sản phẩm nhập khẩu chính và các nước nhập khẩu chính (dựa trên khối lượng tính theo đơn vị tấn). Năm 2018, EU đã nhập khẩu tổng cộng 3,3 triệu tấn nông sản hữu cơ. Nhập khẩu trái cây nhiệt đới (tươi hoặc khô), các loại hạt và gia vị chiếm tỷ trọng lớn nhất, với tổng cộng 793.597 tấn hay 24,4% tổng kim ngạch nhập khẩu, tiếp theo là bánh dầu, ngũ cốc không phải lúa mì, cũng như gạo và lúa mì. Trung Quốc là nhà cung cấp nông sản thực phẩm hữu cơ lớn nhất sang EU, với 415.243 tấn sản phẩm, chiếm 12,7 phần trăm tổng lượng nhập khẩu hữu cơ. Ecuador, Cộng hòa Dominica, Ukraine và Thổ Nhĩ Kỳ, mỗi nước chiếm 8% tổng lượng nhập khẩu hữu cơ.
Về xây dựng tiêu chuẩn, các vấn đề pháp lý và chính sách hỗ trợ
Theo khảo sát của IFOAM về tiêu chuẩn và luật pháp, 84 quốc gia đã có tiêu chuẩn hữu cơ vào năm 2019 và 17 quốc gia đang trong quá trình soạn thảo luật. Liên minh châu Âu (EU) đã thông qua đạo luật cơ bản của quy định hữu cơ mới vào năm 2018, sẽ có có hiệu lực vào năm 2021. Năm 2019, luật thứ cấp – đạo luật được ủy quyền và thực hiện đối với sản xuất, ghi nhãn, kiểm soát và thương mại – bắt đầu được soạn thảo và thông qua, trong một quá trình sẽ tiếp tục vào năm 2020. Một thay đổi quan trọng đề cập đến chứng nhận nhóm , hiện chỉ được phép liên quan đến sự kiểm soát của các nhà khai thác nhỏ ở các nước đang phát triển (theo định nghĩa của OECD1). Với quy định mới, quy định này sẽ được phép ở mọi nơi trên thế giới, bao gồm cả EU. Chứng nhận nhóm có nghĩa là một số lượng nhất định các nông hộ nhỏ có thể được tổ chức và được chứng nhận là một thực thể duy nhất.
Hệ thống đảm bảo tham gia (PGS) là các hệ thống đảm bảo chất lượng tập trung vào địa phương. số lượng các sáng kiến PGS ngày càng tăng trên tất cả các châu lục và chúng hiện đại diện cho một sự đảm bảo vững chắc cho nông nghiệp hữu cơ trong nhiều quốc gia. Năm 2019, IFOAM đã ghi nhận 223 sáng kiến PGS tại 76 quốc gia trong cơ sở dữ liệu PGS. Năm 2019, mười quốc gia đã công nhận PGS là hệ thống đảm bảo đảm bảo chất lượng hữu cơ của sản phẩm ở cấp quốc gia, với ít nhất 567.142 nhà sản xuất tham gia. Trong số các nhà sản xuất này, 496.104 nhà sản xuất đã được cấp chứng nhận.
Về quan điểm của mình, Louise Luttikholt, Giám đốc điều hành IFOAM – Organics International, giải thích rằng các tổ chức của Liên hợp quốc đang dần công nhận vai trò của nông học như một khoa học, một thực tiễn và một phong trào xã hội góp phần làm cho nông nghiệp và hệ thống lương thực trở nên bền vững hơn. Tại Cuộc họp FAO của Ủy ban An ninh Lương thực Thế giới vào tháng 10 năm 2019, các quốc gia đại diện đã bày tỏ sự ủng hộ nhiệt liệt đối với sáng kiến “Mở rộng quy mô nông nghiệp”. IFOAM rất vinh dự được hỗ trợ các cuộc trò chuyện này thông qua các chiến dịch toàn cầu, như “Thực phẩm trung thực” (www.honestfood.bio). Bằng cách truyền đạt những đóng góp tích cực của nông nghiệp hữu cơ một cách rõ ràng, chúng ta có thể xây dựng các mối quan hệ đối tác mới và cùng nhau nâng cao nhận thức về cách nông nghiệp hữu cơ là một phần của giải pháp toàn cầu.
Tuấn Nguyễn (nguồn: The World of Organic Agriculture 2020)