Với khí hậu, thổ nhưỡng thuận lợi, Bình Thuận được xem là tỉnh có nhiều lợi thế trong phát triển cây thanh long. Trước năm 2005, thanh long chỉ là loại cây trồng làm cây cảnh, hoặc dùng quả để đơm cúng trong những ngày lễ, tết, chủ yếu tiêu thụ trong tỉnh và diện tích thanh long toàn tỉnh khi đó rất khiêm tốn, có khoảng 750 ha.
Nhưng nhờ những đặc điểm nổi trội: vị thanh mát, màu đỏ rực rỡ, bảo quản lâu ngày trong môi trường tự nhiên… nên loại trái cây này ngày càng được thị trường ưa chuộng. Do vậy giá cả tiêu thụ không ngừng tăng lên và thúc đẩy diện tích cây thanh long phát triển khá nhanh.
Đến cuối tháng 6 -2014, diện tích trồng thanh long của tỉnh Bình Thuận đã lên đến 22.758ha, vượt 7.758 ha so với quy hoạch đến năm 2015. Sáu tháng đầu năm, trên địa bàn tỉnh đã có 2.188ha cây thanh long được trồng mới; doanh thu bình quân từ một ha thanh long khoảng 300 triệu đồng/năm (gấp 3 lần trồng lúa), lợi nhuận thu được từ 150 triệu đến 180 triệu đồng/ha/năm; giá trị sản xuất thanh long đạt trên 4.250 tỷ đồng, chiếm 66,6% so với giá trị sản xuất của cây lâu năm và chiếm 33,3% giá trị ngành trồng trọt của tỉnh, góp phần giải quyết việc làm cho hơn 30 nghìn hộ nông dân trên địa bàn tỉnh. Cây thanh long không chỉ có ý nghĩa về kim ngạch xuất khẩu mà còn tạo ra việc làm, thu nhập và khả năng vươn lên làm giàu của hàng chục ngàn hộ dân trong tỉnh. Từ chỗ góp phần xóa đói giảm nghèo (XĐGN), nay cây thanh long đã trở thành một trong những cây trồng lợi thế nhất của tỉnh Bình Thuận.
Chong đèn cho thanh long ra hoa trái vụ, bắt đầu từ sự vô tình của ông nông dân chong đèn chăn vịt gần các trụ thanh long đã tác động đến cây thanh long cho ra hoa trái vụ vào khoảng năm 2004 – 2005. Sau đó lan truyền và được nhiều hộ nông dân ứng dụng; gây nên sự chú ý của các nhà khoa học. Bước đầu người trồng thanh long thường sử dụng bóng đèn dây tóc (đèn tròn 60W, 75W và 100W) chủ yếu sử dụng máy nổ phát điện, sau này từng bước sử dụng điện lưới; vì vậy số lượng điện năng tiêu tốn nhiều, ảnh hưởng đến lợi nhuận và doanh thu, người nông dân phải trả tiền mua điện khá lớn, làm tăng giá thành, giảm lợi nhuận. Mặt khác nhu cầu điện phục vụ cho thanh long theo cách chong đèn truyền thống này được sử dụng cùng một lúc sẽ gây quá tải và dẫn đến sự cố đầu nguồn, đồng thời công suất hệ thống sẽ không đủ đáp ứng cho phụ tải của các ngành kinh tế tỉnh nhà và nhu cầu sinh hoạt của nhân dân.
Xuất phát từ tình hình thực tế đó trong năm 2006 Hội Nông dân tỉnh, Trung tâm nghiên cứu phát triển kinh tế xã hội tỉnh Bình Thuận (Trung tâm Sedec) đã phối hợp với Công ty Cổ phần Bóng đèn Phích nước Rạng Đông thử nghiệm ứng dụng đèn Compact (3U, 20W, ánh sáng vàng) thay thế bóng đèn dây tóc (60W, 75W và 100W), chọn 2 hộ, 100 bóng compact đối chứng bóng tròn thì tỷ lệ ra hoa như nhau; năm 2007 chọn 40 hộ, chong 2.000 bóng compact có hiệu quả.
Đến năm 2008, Hội Nông dân tỉnh đã chủ động ký chương trình phối hợp với Công ty Cổ phần Bóng đèn Phích nước Rạng Đông tiếp tục triển khai thực hiện thí điểm mô hình tại một số địa phương trong tỉnh và đến năm 2009 cũng chỉ có 200 ha chong bóng đèn compact. Đã phối hợp triển khai xây dựng 10 mô hình trình diễn; tổ chức 09 cuộc hội thảo, 01 buổi toạ đàm trên đài BTV, đánh giá chuyên đề về sử dụng bóng Compat thay bóng đèn dây tóc kích thích thanh long ra hoa trái vụ.
Qua các lần làm mô hình đối chứng, các lần hội thảo đánh giá năm 2007, 2008, 2009 và hội thảo khoa học năm 2010, Hội thảo đầu bờ 2011, 2012 buổi toạ đàm năm 2014 đã kết luận sử dụng đèn Compact (3U, 20W, ánh sáng vàng) vào chong thanh long ra hoa trái vụ cho thấy kết quả tỷ lệ ra hoa đạt từ 80 – 90% so với bóng đèn dây tóc, giá thanh long có lúc 32.000 đồng/ kg. Lượng nụ hoa ít hơn, vừa đủ ở mỗi cành thanh long trong quá trình chăm sóc đến thu hoạch, dây thanh long ít có dấu hiệu suy kiệt teo tóp cành, cây thanh long phục hồi nhanh hơn; chi phí điện chong ít hơn so với bóng đèn dây tóc. Đồng thời từng bước nâng cao nhận thức tiết kiệm điện năng, bảo vệ môi trường cho những hộ trồng thanh long; chương trình tiết kiệm năng lượng của chính phủ phát động thực sự đi vào cuộc sống. Hội tăng cường đẩy mạnh truyền truyền phổ biến rộng rãi những kết quả của các mô hình thí điểm, qua đó làm cho người dân hiểu rõ tác dụng, lợi ích thiết thực của việc sử dụng bóng đèn compact; Công ty triển khai thực hiện việc cung ứng bóng đèn với hình thức trợ giá, trả chậm.Tính đến cuối năm 2013, Hội Nông dân tỉnh đã phối hợp với Công ty Bóng đèn Phích nước Rạng Đông cung ứng có hỗ trợ giá (3.000 đồng/bóng) cho nông dân 311.161 bóng Compact, giảm cho nông dân được khoảng hơn 900 triệu đồng. Bên cạnh đó Công ty Rạng Đông thông qua việc vận động tuyên truyền của tổ chức Hội đã phân phối khoảng 6 triệu bóng đèn Compact chong khoảng 6.000 ha. Góp phần giảm chi phí tiền điện 1/3 so với bóng đèn tròn dây tóc, nông dân có lợi hàng tỷ đồng và giảm tải điện đáng kể. Hiện nay đang phối hợp thực hiện chương trình đổi 2 triệu bóng đèn compact thay bóng đèn dây tóc do tập đoàn Điện lực Việt Nam hỗ trợ.
Trên thực tế việc thay thế bóng đèn compact cho các nhà vườn nhu cầu rất lớn nhưng giá bóng compact cao gấp 5 – 6 lần bóng đèn sợi đốt. Mặt khác vào thời tiết lạnh nông dân còn thói quen sử dụng xen kẽ bóng đèn dây tóc để đảm bảo nhiệt và ánh sáng.
Vì vậy cần có đề án hỗ trợ nông dân thay thế, chuyển sang sử dụng bóng đèn compact để tiết kiệm điện nhằm hỗ trợ bà con nông dân sử dụng các thiết bị chiếu sáng có hiệu suất cao, an toàn và tiết kiệm, phù hợp với chủ trương của Đảng và Nhà nước về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, góp phần bảo vệ môi trường. Cũng như nâng cao nhận thức về sử dụng điện an toàn, tiết kiệm và hiệu quả cho từng hộ gia đình, cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp, cộng đồng và đặc biệt là nông dân tại khu vực trồng thanh long. Theo chỉ đạo của tỉnh Bình Thuận, đến năm 2017 có 50% diện tích trồng thanh long chong bóng đèn compact.
Nhưng nhờ những đặc điểm nổi trội: vị thanh mát, màu đỏ rực rỡ, bảo quản lâu ngày trong môi trường tự nhiên… nên loại trái cây này ngày càng được thị trường ưa chuộng. Do vậy giá cả tiêu thụ không ngừng tăng lên và thúc đẩy diện tích cây thanh long phát triển khá nhanh.
Đến cuối tháng 6 -2014, diện tích trồng thanh long của tỉnh Bình Thuận đã lên đến 22.758ha, vượt 7.758 ha so với quy hoạch đến năm 2015. Sáu tháng đầu năm, trên địa bàn tỉnh đã có 2.188ha cây thanh long được trồng mới; doanh thu bình quân từ một ha thanh long khoảng 300 triệu đồng/năm (gấp 3 lần trồng lúa), lợi nhuận thu được từ 150 triệu đến 180 triệu đồng/ha/năm; giá trị sản xuất thanh long đạt trên 4.250 tỷ đồng, chiếm 66,6% so với giá trị sản xuất của cây lâu năm và chiếm 33,3% giá trị ngành trồng trọt của tỉnh, góp phần giải quyết việc làm cho hơn 30 nghìn hộ nông dân trên địa bàn tỉnh. Cây thanh long không chỉ có ý nghĩa về kim ngạch xuất khẩu mà còn tạo ra việc làm, thu nhập và khả năng vươn lên làm giàu của hàng chục ngàn hộ dân trong tỉnh. Từ chỗ góp phần xóa đói giảm nghèo (XĐGN), nay cây thanh long đã trở thành một trong những cây trồng lợi thế nhất của tỉnh Bình Thuận.
Chong đèn cho thanh long ra hoa trái vụ, bắt đầu từ sự vô tình của ông nông dân chong đèn chăn vịt gần các trụ thanh long đã tác động đến cây thanh long cho ra hoa trái vụ vào khoảng năm 2004 – 2005. Sau đó lan truyền và được nhiều hộ nông dân ứng dụng; gây nên sự chú ý của các nhà khoa học. Bước đầu người trồng thanh long thường sử dụng bóng đèn dây tóc (đèn tròn 60W, 75W và 100W) chủ yếu sử dụng máy nổ phát điện, sau này từng bước sử dụng điện lưới; vì vậy số lượng điện năng tiêu tốn nhiều, ảnh hưởng đến lợi nhuận và doanh thu, người nông dân phải trả tiền mua điện khá lớn, làm tăng giá thành, giảm lợi nhuận. Mặt khác nhu cầu điện phục vụ cho thanh long theo cách chong đèn truyền thống này được sử dụng cùng một lúc sẽ gây quá tải và dẫn đến sự cố đầu nguồn, đồng thời công suất hệ thống sẽ không đủ đáp ứng cho phụ tải của các ngành kinh tế tỉnh nhà và nhu cầu sinh hoạt của nhân dân.
Xuất phát từ tình hình thực tế đó trong năm 2006 Hội Nông dân tỉnh, Trung tâm nghiên cứu phát triển kinh tế xã hội tỉnh Bình Thuận (Trung tâm Sedec) đã phối hợp với Công ty Cổ phần Bóng đèn Phích nước Rạng Đông thử nghiệm ứng dụng đèn Compact (3U, 20W, ánh sáng vàng) thay thế bóng đèn dây tóc (60W, 75W và 100W), chọn 2 hộ, 100 bóng compact đối chứng bóng tròn thì tỷ lệ ra hoa như nhau; năm 2007 chọn 40 hộ, chong 2.000 bóng compact có hiệu quả.
Đến năm 2008, Hội Nông dân tỉnh đã chủ động ký chương trình phối hợp với Công ty Cổ phần Bóng đèn Phích nước Rạng Đông tiếp tục triển khai thực hiện thí điểm mô hình tại một số địa phương trong tỉnh và đến năm 2009 cũng chỉ có 200 ha chong bóng đèn compact. Đã phối hợp triển khai xây dựng 10 mô hình trình diễn; tổ chức 09 cuộc hội thảo, 01 buổi toạ đàm trên đài BTV, đánh giá chuyên đề về sử dụng bóng Compat thay bóng đèn dây tóc kích thích thanh long ra hoa trái vụ.
Qua các lần làm mô hình đối chứng, các lần hội thảo đánh giá năm 2007, 2008, 2009 và hội thảo khoa học năm 2010, Hội thảo đầu bờ 2011, 2012 buổi toạ đàm năm 2014 đã kết luận sử dụng đèn Compact (3U, 20W, ánh sáng vàng) vào chong thanh long ra hoa trái vụ cho thấy kết quả tỷ lệ ra hoa đạt từ 80 – 90% so với bóng đèn dây tóc, giá thanh long có lúc 32.000 đồng/ kg. Lượng nụ hoa ít hơn, vừa đủ ở mỗi cành thanh long trong quá trình chăm sóc đến thu hoạch, dây thanh long ít có dấu hiệu suy kiệt teo tóp cành, cây thanh long phục hồi nhanh hơn; chi phí điện chong ít hơn so với bóng đèn dây tóc. Đồng thời từng bước nâng cao nhận thức tiết kiệm điện năng, bảo vệ môi trường cho những hộ trồng thanh long; chương trình tiết kiệm năng lượng của chính phủ phát động thực sự đi vào cuộc sống. Hội tăng cường đẩy mạnh truyền truyền phổ biến rộng rãi những kết quả của các mô hình thí điểm, qua đó làm cho người dân hiểu rõ tác dụng, lợi ích thiết thực của việc sử dụng bóng đèn compact; Công ty triển khai thực hiện việc cung ứng bóng đèn với hình thức trợ giá, trả chậm.Tính đến cuối năm 2013, Hội Nông dân tỉnh đã phối hợp với Công ty Bóng đèn Phích nước Rạng Đông cung ứng có hỗ trợ giá (3.000 đồng/bóng) cho nông dân 311.161 bóng Compact, giảm cho nông dân được khoảng hơn 900 triệu đồng. Bên cạnh đó Công ty Rạng Đông thông qua việc vận động tuyên truyền của tổ chức Hội đã phân phối khoảng 6 triệu bóng đèn Compact chong khoảng 6.000 ha. Góp phần giảm chi phí tiền điện 1/3 so với bóng đèn tròn dây tóc, nông dân có lợi hàng tỷ đồng và giảm tải điện đáng kể. Hiện nay đang phối hợp thực hiện chương trình đổi 2 triệu bóng đèn compact thay bóng đèn dây tóc do tập đoàn Điện lực Việt Nam hỗ trợ.
Trên thực tế việc thay thế bóng đèn compact cho các nhà vườn nhu cầu rất lớn nhưng giá bóng compact cao gấp 5 – 6 lần bóng đèn sợi đốt. Mặt khác vào thời tiết lạnh nông dân còn thói quen sử dụng xen kẽ bóng đèn dây tóc để đảm bảo nhiệt và ánh sáng.
Vì vậy cần có đề án hỗ trợ nông dân thay thế, chuyển sang sử dụng bóng đèn compact để tiết kiệm điện nhằm hỗ trợ bà con nông dân sử dụng các thiết bị chiếu sáng có hiệu suất cao, an toàn và tiết kiệm, phù hợp với chủ trương của Đảng và Nhà nước về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, góp phần bảo vệ môi trường. Cũng như nâng cao nhận thức về sử dụng điện an toàn, tiết kiệm và hiệu quả cho từng hộ gia đình, cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp, cộng đồng và đặc biệt là nông dân tại khu vực trồng thanh long. Theo chỉ đạo của tỉnh Bình Thuận, đến năm 2017 có 50% diện tích trồng thanh long chong bóng đèn compact.
Phan Tấn Khế
