Ngày 24/10/2018 tại Hội thảo và Triển lãm quốc tế về Smart IoT 2018 tại TP. Hồ Chí Minh. Đồng chí Nguyễn Văn Bình, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Kinh tế Trung ương đã có bài phát biểu tại hội thảo này. Chúng tôi xin trích dẫn nội dung phát biểu của đồng chí tới bạn đoc.
Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang diễn ra ngày càng mạnh mẽ, tác động đến nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam. Hiện nay đã có trên 40 nước xây dựng các chiến lược, chương trình hành động về Cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Đối với Việt Nam, việc chủ động tham gia cuộc cách mạng công nghiệp này vừa là yêu cầu tất yếu, khách quan, vừa là thách thức; cần có nhận thức và cách tiếp cận đúng đắn, thiết kế được chiến lược quốc gia và hệ thống các chính sách có tính tổng thể, đồng bộ và đột phá, bố trí tương xứng các nguồn lực cần thiết cùng sự vào cuộc nhanh chóng và quyết liệt của toàn xã hội nhưng cũng tránh tư tưởng nóng vội, chủ quan, duy ý chí và cách làm phong trào, hình thức, thiếu thực chất.
Xuất phát từ thực tiễn đó, Ban Bí thư Trung ương Đảng đã thành lập Ban Chỉ đạo Trung ương xây dựng Đề án “Chủ trương, chính sách chủ động tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư”, trong đó Ban Kinh tế Trung ương được giao nhiệm vụ chủ trì, phối hợp với các ban, bộ, ngành liên quan nghiên cứu, xây dựng Đề án. Trên cơ sở kết quả của Đề án, Bộ Chính trị sẽ ban hành Nghị quyết để định hướng và lãnh đạo Chính phủ và các tỉnh ủy, thành ủy, các cơ quan liên quan trong xây dựng và thực thi các chính sách, trong đó có Chiến lược quốc gia về Cách mạng công nghiệp lần thứ tư.
Vì vậy, Hội thảo và Triển lãm quốc tế về SmartIoT ngày hôm nay do Ban Kinh tế Trung ương, Bộ Thông tin và Truyền thông đồng bảo trợ và chỉ đạo, Hiệp hội Internet và Tập đoàn IEC đồng tổ chức có ý nghĩa rất quan trọng. Nhân dịp tham dự và chủ trì sự kiện này, cho phép tôi thay mặt lãnh đạo Đảng, Nhà nước xin được gửi tới các đồng chí trong Ban Chỉ đạo Đề án, các vị lãnh đạo, các vị khách quốc tế và toàn thể quý vị đại biểu lời chúc sức khỏe và thành công. Chúc cho Hội thảo và Triển lãm Smart IoT 2018 thành công tốt đẹp, đóng góp thiết thực cho sự nghiệp phát triển kinh tế – xã hội của đất nước.
Thưa toàn thể quý vị,
Theo chương trình của sự kiện, buối sáng nay đã diễn ra song song 3 phiên hội thảo chuyên đề với các chủ đề cốt lõi liên quan đến Internet vạn vật, đó là “Đảm bảo an toàn, an ninh mạng trong kỷ nguyên IoT”, “Ứng dụng IoT trong đô thị thông minh”, “IoI và cuộc cách mạng trong sản xuất” với 19 bài tham luận chính của các chuyên gia trong nước và quốc tế và nhiều ý kiến phát biểu thảo luận. Chúng ta cũng vừa nghe phát biểu đề dẫn và khai mạc với rất nhiều triết lý sâu sắc và tâm huyết của Thiếu tướng Nguyễn Mạnh Hùng, người vừa được Quốc hội chính thức phê chuẩn giữ chức vụ Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông vào sáng ngày hôm nay. Sau đó là phát biểu với nhiều thông tin có giá trị của Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Chu Ngọc Anh. Đây là những thông điệp của người đứng đầu 2 bộ có vai trò then chốt trong xây dựng và triển khai các chính sách chủ động tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư của Việt Nam trong thời gian tới. Vì vậy, tại phiên toàn thể của Hội thảo, tôi có một số nội dung có tính chất trao đổi và định hướng như sau:
1- Về cách tiếp cận trong xây dựng chính sách phát triển IoT
Tôi đồng ý với một số ý kiến cho rằng, cách tiếp cận IoT chỉ đơn thuần là về công nghệ là chưa đầy đủ và toàn diện. Trong Cuốn sách “Thiết lập Internet vạn vật trong doanh nghiệp” được Ban Tổ chức đặt tặng cho các đại biểu tham dự sự kiện hôm nay, tác giả Maciej Kranz – Phó chủ tịch, Phụ trách Nhóm giải pháp Đổi mới Chiến lược Sáng tạo tại Cisco đã cho rằng “Cốt lõi là doanh nghiệp không chỉ triển khai IOT đơn thuần. Trên thực tế là thực hiện số hóa tổ chức. Đó là lý do tại sao cần tiếp cận vấn đề một cách toàn diện. Triển khai IoT thành công có thể mới chỉ giải quyết được 10% thách thức. Phần lớn thách thức còn lại là phải làm sao để xây dựng được một nền văn hóa phù hợp”.
Như vậy, cần quan niệm IoT phải là cuộc cách mạng về chính sách và công nghệ. Dưới góc độ quốc gia, IoT phải thúc đẩy nâng cấp mạnh mẽ các ngành sản xuất, đẩy nhanh quá trình chuyển đổi số quốc gia và xây dựng xã hội thông minh. Từ cách tiếp này, tôi cho rằng Việt Nam cần phải sớm xây dựng và triển khai Đề án phát triển kinh tế số quốc gia và các Chiến lược chuyển đổi số đối với các ngành kinh tế – kỹ thuật quan trọng khác trong nền kinh tế quốc dân, đồng thời cần có chính sách nâng cấp các ngành sản xuất thông qua ứng dụng sâu rộng công nghệ thông tin và tự động hóa, trọng tâm là trong các ngành công nghiệp chế tạo. Có chính sách thúc đẩy sản xuất kỹ thuật số bằng cách tăng năng lực số hóa và kết nối các sản phẩm, chuỗi giá trị và các mô hình kinh doanh. Thực hiện hỗ trợ các doanh nghiệp sản xuất tiến hành số hóa theo từng công đoạn, liên kết số trong tiêu thụ sản phẩm, cung cấp kiến thức, thông tin và các công cụ cần thiết để chuyển đổi số.
Về thể chế, Việt Nam cần sớm hoàn thiện theo hướng tạo thuận lợi cho các hoạt động kinh tế số, đổi mới sáng tạo, các mô hình kinh doanh mới hình thành từ cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Đẩy nhanh việc thể chế hóa quan điểm, đường lối của Đảng về việc hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, phát triển thị trường hàng hóa, dịch vụ, khoa học công nghệ, đất đai, bất động sản, việc làm và thị trường lao động, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao phù hợp với yêu cầu của Cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Sớm định danh và công nhận các mô hình kinh doanh mới; ban hành khung khổ thử nghiệm có kiểm soát đối với một số lĩnh vực, sản phẩm, mô hình kinh doanh mới hình thành từ cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư.
Một câu hỏi lớn đặt ra là các là liệu các quốc gia như Việt Nam với nền tảng công nghệ ở mức thấp có thể tiến lên IoT hay không? Thay cho câu trả lời, tôi xin dẫn lời của Maciej Kranz, ông cho rằng “Phần lớn các lĩnh vực đều không vì sự kế thừa nền tảng hạ tầng cơ sở cũ mà phát triển chậm lại. Nếu nhìn vào lĩnh vực sản xuất, năng lượng, giao thông, bạn sẽ không phải lo lắng về việc tích hợp với nền hạ tầng cũ ra sao. Thực ra, các bạn có thể xây dựng kiến trúc hiện đại từ đầu“. Vấn đề đặt ra là cần có tư duy và cách làm mới trong đầu tư cho phát triển IoT, trước hết sớm xử lý các mâu thuẫn, chồng chéo, dỡ bỏ các rào cản duy ý chí và hành chính hóa hoạt động khoa học và công nghệ. Đổi mới cơ chế tài chính cho nghiên cứu khoa học theo hướng chấp nhận tính rủi ro và độ trễ trong khoa học, trao quyền tự chủ tối đa cho các chủ thể và tạo điều kiện để các viện, trường, doanh nghiệp được tiếp cận mạng lưới tri thức toàn cầu. Thực hiện triết lý khoa học mở, người dân được quyền tiếp cận và khai thác mọi thông tin liên quan tới đầu vào và đầu ra cho khoa học và công nghệ.
Nhà nước cần phải tạo ra được hệ sinh thái phát triển IoT, trong đó có chính sách để các doanh nghiệp Việt Nam có thể xây dựng các nền tảng IoT cối lõi của quốc gia chứ không chỉ đơn thuần đi mua và ứng dụng công nghệ IoT, nhất là trong bối cảnh các hệ thống và nền tảng IoT chủ yếu còn do các doanh nghiệp nước ngoài.
2- Về nhận diện xu thế và triển vọng phát triển của IoT:
Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng IoT có tiềm năng phát triển rất lớn. Điển hình như, Gartner (một công ty của Mỹ chuyên tư vấn về công nghệ thông tin) đã nghiên cứu và dự đoán về sự phát triển của công nghệ IoT thông qua biểu đồ Hype Cycle, theo đó IoT được đánh giá là công nghệ đột phá nhất và có nhiều cơ hội nhất trong vòng 5 năm tới, IoT sẽ phát triển mạnh mẽ trong vòng 5-10 năm tới rồi sẽ đi vào phát triển ổn định. Công ty nghiên cứu Rand Europe (Anh) dự báo đến năm 2020, IoT sẽ mang lại doanh thu tiềm năng khổng lồ cho các ngành trên thế giới vào khoảng từ 1,4 đến 14,4 nghìn tỷ USD, tương đương với GDP của cả Liên minh châu Âu. Dự báo IoT trong quy mô thị trường sản xuất dự kiến tăng từ 12,67 tỷ USD năm 2017 lên 45,30 tỷ USD vào năm 2022 với tốc độ tăng trưởng hàng năm là 29%/năm trong giai đoạn 2017-2022. Nhìn chung, trong một vài năm nữa, IoT sẽ bao trùm hầu khắp các ngành nghề trong ba khu vực chính: Chính phủ, doanh nghiệp và người tiêu dùng.
Qua nghiên cứu chiến lược tham gia cách mạng công nghiệp lần thứ tư của 40 quốc gia cho thấy, hầu hết các nước đều xác định IoT là một trong những lĩnh vực ưu tiên. Đối với Việt Nam, kết quả điều tra khảo sát đối với 2.659 doanh nghiệp thuộc 17 nhóm ngành do Bộ Công thương và Tổ chức phát triển của Liên hợp quốc (UNDP) thực hiện cho thấy, tỷ lệ doanh nghiêp sử dụng thiết bị không có kiểm soát bằng công nghệ thông tin hay nâng cấp để kết nối giữa các thiết bị và hệ thống khác là cao (70% và 52% doanh nghiệp khảo sát). Để có thể tăng tính sẵn sàng đối với các mô hình nhà máy thông minh, cần hỗ trợ cả phần cứng và phần mềm cho doanh nghiệp, cụ thể là khuyến khích, hỗ trợ đầu tư cho thiết bị có tính năng kết nối hệ thống thông qua nâng cấp hoặc thay mới và triển khai các mô hình quản lý kỹ thuật số. Tỷ lệ doanh nghiệp cần hỗ trợ các hoạt động này khá cao, lên tới 22% doanh nghiệp cần nâng cấp thiết bị, 52% doanh nghiệp cần thay mới.
Xuất phát từ những phân tích trên phải chăng cần xác định IoT là một trong những ngành công nghiệp ưu tiên chiến lược trong giai đoạn từ nay đến năm 2030 của Việt Nam.
3- Về những vấn đề then chốt trong phát triển IoT
Các thiết bị kết nối internet (IoT) ngày càng phổ biến không chỉ mang lại những lợi ích to lớn cho cuộc sống con người, phát triển kinh tế – xã hội, bảo đảm quốc phòng – an ninh mà còn có thể bị sử dụng để tiến hành các cuộc tấn công mạng quy mô lớn, điển hình là vụ tấn công vào tháng 9/2016, trên 150.000 thiết bị kết nối internet đã bị chiếm đoạt để thực hiện cuộc tấn công từ chối dịch vụ, làm gián đoạn dịch vụ của doanh nghiệp cung cấp dịch vụ máy chủ hàng đầu thế giới OVH (Pháp) hay vụ tấn công vào tháng 10-2016, mã độc Mirai đã kiểm soát và điều khiển 100.000 thiết bị IoT để tấn công mạng làm gián đoạn nhiều dịch vụ trực tuyến phổ biến và gây nghẽn mạng Internet tại Mỹ. Tháng 9/2017, mã độc này tiếp tục tấn công 10 triệu thiết bị kết nối internet của 164 nước trên thế giới, trong đó có 300 nghìn thiết bị ở Việt Nam. Thực tế cho thấy, với trên 50 tỷ thiết bị kết nối internet đang hoạt động, các thiết bị kết nối internet có nguy cơ trở thành công cụ để tiến hành các cuộc tấn công mạng trên toàn thế giới, gây ra những hậu quả khó lường.
Như vậy, vấn đề then chốt đầu tiên cần quan tâm là đảm bảo an toàn thông tin, an ninh mạng. Sự phát triển IoT đặt ra yêu cầu tiếp cận mới về an toàn dữ liệu khi các thiết bị kết nối với nhau rộng khắp, các thiết bị từ nhiều nhà sản xuất khác nhau. Điều này liên quan đến cả nền công nghiệp, từ nhà chế tạo chip, nhà sản xuất thiết bị đến những nhà cung cấp dịch vụ trên mạng. Các nhà sản xuất phải xây dựng các thiết bị có độ tin cậy cao, nhiều lớp bảo mật khác nhau mà dịch vụ chạy trên đó phải đáng tin cậy để chống lại tấn công vật lý hoặc tấn công bằng phần mềm. Các nhà cung cấp IP và hệ thống mạng đều chỉ ra được điểm yếu của họ và phát triển các giải pháp để lấp đầy các lỗ hổng về an ninh trước những kỹ thuật tấn công biến đổi ngày càng tiên tiến.
Vấn đề tiếp theo là việc thiếu các chuẩn để thúc đẩy sự kết nối. Con người ngày càng phụ thuộc vào các thiết bị kết nối số. Các ứng dụng IoT sẽ ngày càng phổ biến rộng rãi trong đời sống con người nhưng với tốc độ chậm do thiếu hụt các tiêu chuẩn. Bên cạnh đó là các vấn đề then chốt khác như vấn đề nghiên cứu và phát triển IoT, nhân lực…Câu chuyện đặt ra là, đối với những quốc gia như Việt Nam, những vấn đề then chốt này sẽ được giải quyết như thế nào?
Thưa toàn thể quý vị,
Việt Nam mong muốn tận dụng tốt cơ hội, vượt qua thách thức từ Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư để đẩy nhanh quá trình tái cơ cấu nền kinh tế, tạo sự phát triển bứt phá để đưa đất nước thoát khỏi tình trạng bẫy thu nhập trung bình, vươn lên sớm trở thành quốc gia thuộc nhóm có thu nhập trung bình cao. Để làm được điều đó, chúng tôi mong muốn lắng nghe ý kiến tư vấn, góp ý của các chuyên gia, các nhà khoa học và cộng đồng doanh nghiệp, người dân về các chủ trương, chính sách chủ động tham gia có hiệu quả cuộc Cách mạng này.
Tôi đề nghị các diễn giả chính, các chuyên gia cùng nhau trao đổi để làm rõ những vấn đề gợi mở nêu trên cũng như các vấn đề đặt ra qua các hội thảo chuyên đề và được nêu trong đề dẫn hội thảo. Tôi đề nghị, Ban Chỉ đạo và Tổ Biên tập nghiên cứu để tổng hợp, chắt lọc phục vụ xây dựng Đề án trình Bộ Chính trị.
Một lần nữa, thay mặt các cơ quan đồng chỉ đạo, Tôi xin chúc các quý vị đại biểu sức khỏe và nhiều thành công.
Xin cảm ơn các đồng chí và quý vị đại biểu.
