Tóm lược điều hành
Ngành công nghiệp chiếu sáng toàn cầu năm 2025 đã vượt qua vai trò truyền thống là một ngành hàng hóa để trở thành một nền tảng công nghệ cao mang tính chiến lược. Cuộc cách mạng này được thúc đẩy bởi sự hội tụ của ba lực lượng mạnh mẽ: hiệu suất năng lượng của công nghệ LED, thiết kế lấy con người làm trung tâm (Human-Centric Lighting – HCL), và khả năng kết nối thông minh của Vạn vật kết nối (IoT) và Trí tuệ nhân tạo (AI). Ánh sáng giờ đây không chỉ để nhìn; nó đã trở thành một phương tiện truyền dữ liệu, một công cụ cho sức khỏe và một thành phần quan trọng của cơ sở hạ tầng thông minh.
Trên toàn cầu, dòng vốn đầu tư vào năng lượng sạch đang định hình lại thị trường, với dự báo đầu tư vào công nghệ sạch sẽ đạt 2,2 nghìn tỷ USD vào năm 2025, gấp đôi so với nhiên liệu hóa thạch. Tại Việt Nam, các chính sách toàn diện như Quy hoạch điện VIII và các sáng kiến thành phố thông minh đang tạo ra một môi trường đặc biệt thuận lợi cho việc áp dụng các công nghệ chiếu sáng tiên tiến.1 Thị trường đèn LED Việt Nam được dự báo sẽ tăng trưởng với tốc độ CAGR từ 7% đến 8.5% cho đến năm 2030-2031, biến nơi đây thành một chiến trường quan trọng cho cả các nhà lãnh đạo trong nước và quốc tế.
Báo cáo này kết luận rằng để thành công trong kỷ nguyên mới, các doanh nghiệp cần có sự thay đổi chiến lược từ sản xuất đơn thuần sang cung cấp các giải pháp tích hợp, dựa trên dịch vụ (Chiếu sáng như một Dịch vụ – LaaS) mang lại giá trị có thể định lượng được về sức khỏe, năng suất và dữ liệu. Các thách thức chính, đặc biệt là an ninh mạng và khoảng trống kỹ năng lao động, phải được giải quyết một cách chủ động để đảm bảo sự phát triển bền vững.
Phần I: Hệ sinh thái mới – động lực thị trường và mệnh lệnh chính sách
Sự chuyển dịch toàn cầu sang năng lượng sạch đang tạo ra một động lực mạnh mẽ cho ngành chiếu sáng. Với 2,2 nghìn tỷ USD dự kiến được đầu tư vào công nghệ sạch vào năm 2025, gấp đôi so với nhiên liệu hóa thạch, thế giới đang bước vào “Thời đại Điện năng”. Sự gia tăng của các nguồn năng lượng tái tạo không liên tục như điện mặt trời và điện gió đã tạo ra một nhu cầu cấp thiết đối với các công nghệ có khả năng quản lý phụ tải một cách thông minh. Trong bối cảnh này, chiếu sáng thông minh không còn là một lựa chọn bổ sung mà đã trở thành một thành phần thiết yếu để ổn định lưới điện, nâng tầm ngành từ một “phụ tải” đơn giản thành một “tài sản” có giá trị, có khả năng tương tác với lưới điện.
Tại Việt Nam, một “cơn bão hoàn hảo” về chính sách đang thúc đẩy quá trình chuyển đổi này. Quy hoạch điện VIII và Nghị định 58/2025/NĐ-CP thúc đẩy mạnh mẽ việc phát triển năng lượng tái tạo, trong khi Chương trình quốc gia về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả (VNEEP) và các Sáng kiến thành phố Thông minh tại Hà Nội và TP.HCM lại tạo ra áp lực từ phía cầu. TP.HCM đã phân bổ 250 triệu USD để nâng cấp 100% hệ thống chiếu sáng công cộng bằng công nghệ LED vào cuối năm 2025, trong khi Hà Nội cũng đặt mục tiêu tương tự.1 Áp lực kép này đang đẩy nhanh quá trình loại bỏ các công nghệ cũ và tạo ra một thị trường sôi động cho các hệ thống LED thông minh, kết nối, với dự báo tăng trưởng CAGR từ 7% đến 8.5% .
Phần II: Giao điểm công nghệ – Tái định nghĩa bản chất của ánh sáng
Ba trụ cột công nghệ cốt lõi đang định hình lại ngành chiếu sáng: Chiếu sáng thông minh, Chiếu sáng lấy con người làm trung tâm, và Chiếu sáng bền vững.
1. Chiếu sáng thông minh và kết nối: biên cương của IoT & AI
Sự phát triển của Vạn vật kết nối (IoT) và Trí tuệ nhân tạo (AI) đã biến các thiết bị chiếu sáng từ những vật thể tĩnh thành các nút thông minh trong một mạng lưới rộng lớn. IoT đóng vai trò là xương sống, cho phép điều khiển và giám sát từ xa, trong khi AI mở ra những ứng dụng vượt trội.
- Cá nhân hóa và Bảo trì dự đoán: Các công ty như Philips Hue đang tích hợp AI tạo sinh để người dùng có thể tạo ra các kịch bản chiếu sáng phức tạp chỉ bằng ngôn ngữ tự nhiên. Trong các hệ thống quy mô lớn, AI phân tích dữ liệu để dự đoán hỏng hóc, cho phép bảo trì chủ động và giảm chi phí vận hành.
- Tiêu chuẩn mở: Để giải quyết sự phân mảnh của các hệ sinh thái, các tiêu chuẩn kết nối mở đang nổi lên. Matter, được hỗ trợ bởi Apple, Google và Amazon, đảm bảo khả năng tương tác liền mạch giữa các thiết bị nhà thông minh. Trong khi đó,
DALI+ với Thread mang tiêu chuẩn điều khiển chuyên nghiệp DALI-2 vào thế giới không dây, cho phép triển khai các hệ thống phức tạp mà không cần các bộ chuyển đổi giao thức. Sự trỗi dậy của các tiêu chuẩn này đang chuyển cuộc cạnh tranh từ phần cứng độc quyền sang các dịch vụ phần mềm và AI giá trị gia tăng.
2. Chiếu sáng lấy con người làm trung tâm (HCL): thắp sáng sức khỏe và năng suất
HCL đại diện cho một sự thay đổi mô hình sâu sắc, chuyển từ việc chiếu sáng không gian sang việc hỗ trợ sức khỏe và hiệu suất của con người. Nền tảng khoa học của HCL nằm ở nhịp sinh học (circadian rhythm), chiếc đồng hồ 24 giờ bên trong cơ thể. Ánh sáng, đặc biệt là ánh sáng xanh, điều chỉnh việc sản xuất các hormone quan trọng như melatonin (gây buồn ngủ) và cortisol (giúp tỉnh táo).
Công nghệ cốt lõi là đèn LED có thể điều chỉnh màu trắng (Tunable White), cho phép mô phỏng sự thay đổi của ánh sáng mặt trời trong ngày: từ ánh sáng mát mẻ, tràn đầy năng lượng vào buổi sáng đến ánh sáng vàng ấm áp, thư giãn vào buổi tối. Lợi ích của HCL đã được định lượng: các văn phòng áp dụng HCL báo cáo mức tăng năng suất từ 15-18% và cải thiện chất lượng giấc ngủ tới 40%. Với thị trường dự báo tăng trưởng CAGR 25.4% đến năm 2030, HCL đang “y tế hóa” ngành chiếu sáng, biến ánh sáng thành một biện pháp can thiệp sức khỏe có thể kiểm chứng.
3. Mệnh lệnh bền vững: Kinh tế tuần hoàn và Vật liệu đột phá
Tính bền vững đã trở thành trụ cột thứ ba của ngành. Kinh tế tuần hoàn đang thay thế mô hình “khai thác – sản xuất – thải bỏ” bằng một mô hình tập trung vào việc sửa chữa, nâng cấp và tái chế. Điều này thể hiện qua thiết kế mô-đun và các mô hình kinh doanh mới như “Chiếu sáng như một Dịch vụ” (LaaS).
Một cuộc cách mạng về vật liệu cũng đang diễn ra. Các nhà thiết kế đang khám phá các vật liệu sinh học như mycelium (sợi nấm) và vi khuẩn phát quang sinh học, cùng với các vật liệu tái chế từ lưới đánh cá hay thảm cũ. Song song đó, nhận thức về ô nhiễm ánh sáng đang thúc đẩy việc áp dụng Năm nguyên tắc Chiếu sáng ngoài trời có trách nhiệm của DarkSky và IES, nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường và sức khỏe.
Phần III: Việt Nam trong tâm điểm – Ứng dụng và cạnh tranh
Tại Việt Nam, các xu hướng công nghệ này đang được hiện thực hóa qua các dự án mang tính biểu tượng. Các công trình như Cầu Ba Son (TP.HCM), Cầu Nguyễn Hoàng (Huế), và dự án chiếu sáng các công trình di sản tại TP.HCM cho thấy sự chuyển dịch trong tư duy, sử dụng ánh sáng như một công cụ để kiến tạo bản sắc đô thị và tôn vinh văn hóa. Việc triển khai hệ thống chiếu sáng phức tạp tại Nhà ga T3 Tân Sơn Nhất bởi các đơn vị quốc tế như Signify cũng đã thiết lập một tiêu chuẩn mới cho các dự án hạ tầng trọng điểm quốc gia.
Bối cảnh cạnh tranh cũng trở nên rõ nét. Signify (Philips) thống trị phân khúc cao cấp với các dự án phức tạp. Trong khi đó, ở thị trường đại chúng, hai nhà vô địch trong nước là Rạng Đông và Điện Quang đang cạnh tranh khốc liệt. Rạng Đông tập trung mạnh vào R&D cho HCL và chiếu sáng 4.0, còn Điện Quang xây dựng một hệ sinh thái nhà thông minh toàn diện hơn.
Phần IV: Chân trời chiến lược và khuyến nghị
Nhìn về tương lai đến năm 2030, một làn sóng công nghệ mới đang hình thành, hứa hẹn sẽ tái định nghĩa vai trò của ánh sáng:
- Li-Fi (Light Fidelity): Biến mỗi bóng đèn thành một điểm truy cập không dây, truyền dữ liệu với tốc độ và độ bảo mật vượt trội.
- MicroLED: Làm mờ ranh giới giữa nguồn sáng và bề mặt kiến trúc, cho phép các bức tường hoặc cửa sổ có thể phát sáng và hiển thị hình ảnh.
- Chiếu sáng Nông nghiệp công nghệ cao: Sử dụng ánh sáng như một yếu tố đầu vào nông nghiệp, tối ưu hóa sự phát triển của cây trồng trong các trang trại thẳng đứng.
Tuy nhiên, để hiện thực hóa tiềm năng này, ngành công nghiệp phải đối mặt với hai thách thức lớn: an ninh mạng trong các hệ thống IoT ngày càng phổ biến và khoảng trống kỹ năng lao động, đòi hỏi một thế hệ chuyên gia mới am hiểu về dữ liệu, AI và thiết kế bền vững.
Khuyến nghị chiến lược:
- Đối với các nhà hoạch định chính sách: Cần xây dựng các tiêu chuẩn quốc gia về khả năng tương tác và an ninh mạng, đồng thời hợp tác với các cơ sở giáo dục để phát triển nguồn nhân lực có kỹ năng phù hợp.
- Đối với các doanh nghiệp trong ngành: Phải chuyển đổi từ mô hình bán sản phẩm sang cung cấp các giải pháp tích hợp, dựa trên dịch vụ (LaaS). Ưu tiên hàng đầu phải là đầu tư vào R&D, nâng cao kỹ năng cho lực lượng lao động và xây dựng các hệ thống an toàn, bảo mật để củng cố niềm tin của người tiêu dùng.
Cuộc cách mạng chiếu sáng đã bắt đầu. Những đơn vị có thể làm chủ được sự giao thoa giữa công nghệ, thiết kế và dịch vụ sẽ là những người dẫn dắt thị trường trong thập kỷ tới.
https://hoichieusangvietnam.org.vn/cuoc-cach-mang-chieu-sang-phan-tich-chien-luoc-ve-cong-nghe-chieu-sang-nam-2025-va-tuong-lai/
