Trước khi trình bày thị trường chiếu sáng thông minh, chúng tôi sẽ giới thiệu tóm tắt về Thành phố (Đô thị) Thông minh (TPTM/ĐTTM) và dự báo về thị trường phát triển TPTM/ĐTTM toàn cầu đến năm 2025. Phần trình bày về thị trường chiếu sáng thông minh toàn cầu sẽ tập trung vào các vấn đề chính sau đây: Chiếu sáng thông minh là gì? Sự khác biệt giữa TPTM (ĐTTM) và Thành phố (Đô thị) Phát triển Bền vững; Mục tiêu của chiếu sáng thông minh; Phân tích thị trường chiếu sáng thông minh toàn cầu hiện nay và dự báo đến năm 2025 theo từng lĩnh vực (sản phẩm, ứng dụng; công nghệ kết nối, địa lý …) và giới thiệu một số hệ thống chiếu sáng thông minh đã được xây dựng ở các nước.
ABSTRACT
Before presenting the smart lighting market, we will briefly introduce the Smart City (TPTM) / Smartphone (TPTM/LTM) market and the global market for 2025. The presentation of the global smart lighting market will focus on the following key issues: What is smart lighting? The difference between Smart City and Sustainable City; Objectives of smart lighting; analysis of the current smart lighting market and its forecast to 2025 by each sector ((product, application, connection technology, geography …) and introduced some smart lighting systems that have been developed in other countries.
Keywords: Light; Light the city; Smart lighting; City (Urban); Smart city.
Thành phố thông minh và xu thế phát triển
Xây dựng thành phố thông minh đang trở thành một trào lưu trên thế giới và Việt Nam đang bước đầu tiếp cận. Trong quá trình học hỏi kinh nghiệm từ các quốc gia đi trước, Việt Nam có nhiều cơ hội để thay đổi nhưng cần chú ý những khác biệt về nền tảng xã hội. Việc phát triển thành phố thông minh đã xúc tiến thông qua nhiều chương trình hợp tác quốc tế. Trong ba năm gần đây, nhiều dự án đang được đề xuất theo một số chủ đề ở các thành phố; nhiều địa phương cũng đang nghiên cứu và tương lai sẽ có nhiều đề xuất dự án ứng dụng mới. Vậy Thành phố Thông minh (TPTM) hay Đô thị Thông minh (ĐTTM) là gì? Đặc điểm của TPTM/ĐTTM? Dưới đây là một số khái niệm cơ bản về TPTM/ĐTTM để trả lời cho các câu hỏi trên.
Định nghĩa:
Thành phố Thông minh (TPTM) hay Đô thị Thông minh (ĐTTM) là một hệ thống hữu cơ tổng thể được kết nối từ nhiều hệ thống thành phần với hệ thống trí tuệ nhân tạo có thể hành xử thông minh như con người, gồm mạng viễn thông số (dây thần kinh), hệ thống nhúng thông minh (não bộ), các cảm biến (giác quan) và phần mềm (tinh thần và nhận thức) để nâng cao chất lượng cuộc sống, cải thiện chất lượng phục vụ của chính quyền thành phố, giảm tiêu thụ năng lượng, quản lý hiệu quả các nguồn tài nguyên thiên nhiên [1].
Sự khác biệt giữa TPTM (ĐTTM) và Thành phố (Đô thị) Phát triển Bền vững (Smart City and Sustainable City):
TPTM/ĐTTM là thành phố/đô thị được xây dựng trên cơ sở các giải pháp và công nghệ thông minh đáp ứng ít nhất 5 trong 8 chỉ số thông minh (Lĩnh vực/thông số thông minh).
Thành phố/Đô thị Phát triển Bền vững là thành phố/đô thị được xây dựng trên cơ sở thân thiện môi trường (eco-friendly basis). Thành phố/Đô thị không nhất thiết phải có các hệ thống thông minh nhưng phải được xây dựng sao cho đạt tiêu chí hiệu quả năng lượng hơn hay thân thiện môi trường hơn [2].
Mục tiêu của TPTM/ĐTTM:
- Đảm bảo tốc độ tăng trưởng kinh tế bền vững, hướng đến kinh tế tri thức, kinh tế số.
- Quản trị đô thị hiệu quả trên cơ sở dự báo.
- Nâng cao chất lượng môi trường sống và làm việc.
- Tăng sự tham gia quản lý của người dân, tổ chức.
Các lĩnh vực thông minh thuộc thành phố thông minh (TMTM): Các lĩnh vực thông minh thuộc thành phố thông minh gồm có: Cơ sở hạ tầng thông minh, Công nghệ thông minh, Năng lượng thông minh, Công dân thông minh, Quản lý giáo dục thong minh, Chăm sóc sức khỏe thông minh, Tòa nhà thông minh, Di động thông minh (Hình 1).
Thị trường TPTM toàn cầu phân theo lĩnh vực: Năng lượng, An ninh, Giao thông, Quản trị , Xây dựng, Chăm sóc sức khỏe, hệ thống cung cấp nước, giáo dục thông minh.
Báo cáo “Smart Cities Market: Global Industry Analysis and Forecast 2016-2026” kết luận rằng tăng trưởng của thị trường thành phố thông minh sẽ được phát triển vì các chính phủ sẽ đầu tư mạnh mẽ vào công nghệ để theo kịp tốc độ đô thị hóa.
Những yếu tố chính khác thúc đẩy thị trường này phát triển là sự cần thiết của các thành phố trong việc cải thiện cơ sở hạ tầng năng lượng và giải quyết hiệu quả hơn với các thách thức liên quan đến giao thông.
Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu cũng xác định rằng đầu tư vào năng lượng thông minh sẽ bị “qua mặt” bởi mảng đầu tư vào các giải pháp bảo mật thông minh trong thời gian từ nay đến hết thập kỷ tới. “Bảo mật thông minh dự kiến sẽ vượt qua năng lượng thông minh vào cuối năm 2026”, báo cáo kết luận. “Thích nghi với các công nghệ bảo mật thông minh như hệ thống bảo mật mạng lưới, hệ thống bảo mật mạng, camera giám sát, báo động không dây vì sự an toàn nơi công cộng dự kiến sẽ thúc đẩy tăng trưởng của mảng bảo mật thông minh”.
Một mảng thứ ba nữa trong tăng trưởng thành phố thông minh sẽ tiếp tục phát triển chính là xây dựng các tòa nhà thông minh. “Nhờ sự phát triển mạnh của các công nghệ xây dựng thân thiện môi trường, tòa nhà thông minh dự tính sẽ vượt quá 15% giá trị thị trường vào năm 2026, đạt trên 520 tỷ USD”, báo cáo viết. Theo đó, các mảng bảo mật thông minh, tòa nhà thông minh và năng lượng thông minh sẽ là 3 mảng lớn phát triển mạnh mẽ nhất trong xu hướng thành phố thông minh. Hình 4. là các thông số cơ bản sẽ xác định Thành phố thông minh năm 2020.
Cuối cùng, Juniper Research nghiên cứu nền kinh tế của các thành phố lớn trên thế giới áp dụng sáng kiến thành phố thông minh. Sorrell cho biết: “Không phải tất cả các thành phố đều có một ngân sách dành cho thành phố thông minh. Thế nên chúng tôi nhìn vào kết quả kinh tế của những thành phố này và giả thuyết rằng kết quả đó sẽ giúp các cơ quan quản lý ở địa phương chi trả cho những công nghệ thành phố thông minh trong tương lai. Các đặc điểm nổi bất của 5 thành phố thông minh như sau:
a) Singapore: Trong một chương trình do Thủ tướng Lý Hiển Long phát động vào cuối năm 2014, Singapore đã cho lắp đặt rất nhiều các bộ cảm biến và camera trên khắp quốc đảo để theo dõi mọi thứ từ độ sạch cho đến giao thông. Số lượng cảm biến được lắp đặt trên quốc đảo này là rất lớn. Thành phố có khả năng phát hiện ra nếu có bất cứ ai hút thuốc ở khu vực cấm hút hoặc ném rác ra đường từ những tòa nhà cao tầng. Juniper Reseach dành cho Singapore số điểm cao nhờ các chính sách và công nghệ di động thông minh cũng như khả năng kết nối không dây. Năm 2014, thành phố này thông báo mình đang phát triển một phần mềm với tên gọi “Singapore Ảo”. Đây là một model 3D động cho phép các nhà quy hoạch thành phố chạy các thử nghiệm xác thực ảo, ví dụ như để xem đám đông sơ tán từ một khu vực gặp tình trạng khẩn cấp như thế nào.
Trong một cuộc phỏng vấn với WSJ, Bộ trưởng Bộ ngoại giao của Singapore và cũng là Bộ trưởng phụ trách chương trình Quốc gia thông minh đã tuyên bố rằng vấn đề an ninh và bảo mật là những quan ngại chính khiến chính phủ đau đầu và chính phủ sẽ đảm bảo các dữ liệu được ẩn danh khi có thể. Tuy nhiên rất nhiều dữ liệu đã được chính phủ công khai, ví dụ như người dân có thể xem video theo dõi để kiểm tra việc đỗ xe…
Singapore đã tích cực triển khai thu phí ùn tắc và dành khoản tiền này để đầu tư vào các cảm biến lắp đặt trên đường, đèn giao thông chia pha và đỗ xe thông minh. Đây cũng không phải là một điều gì quá ngạc nhiên và mới mẻ tại Singapore vì từ năm 1970, quốc gia này đã bắt đầu đưa ra sáng kiến để xử lý vấn đề ùn tắc. Trong tương lai gần, những chiếc xe tự lái sẽ xuất hiện tại quốc gia này.
Singapore là quốc gia có tỷ lệ phổ cập smartphone rất cao. Hãng viễn thông Singtel gần đây cũng tuyên bố hãng đang triển khai các dịch vụ băng thông rộng quang 10Gbps cho phép tải cả một bộ phim HD dài 2 tiếng chỉ trong 90 giây. Theo ông Sorrell thì mạng Internet tại đây thuộc hàng rẻ nhất tính theo chi phí của từng băng thông rộng trên đơn vị tiền tệ.
b) Barcelona: Barcelona sử dụng rất nhiều cảm biến để giám sát và quản lý giao thông. Các nhà quy hoạch thành phố gần đây đã công bố kế hoạch thay đổi luồng giao thông và dự kiến giảm bớt 21% lưu lượng giao thông. Thành phố này không chỉ sử dụng công nghệ thành phố thông minh để giảm lưu lượng mà còn phát triển nhiều công nghệ đỗ xe thông minh, chiếu sáng thông minh, cảm biến để đo chất lượng không khí và tiếng ồn. Barcelona cũng mở rộng mạng Wi-Fi miễn phí tại các địa điểm công cộng. Trong nghiên cứu của Juniper, thành phố này được khen ngợi vì những dự án bền vững môi trường và thậm chí còn tốt hơn cả New York City hay London.
Theo Sorrell: “Điểm mạnh của Barcelona là năng lượng bền vững, các dự án lưới điện thông minh, đo đạc thông minh và kế hoạch toàn diện giúp giảm rác thải khí carbon và trên hết là việc đưa ra một hệ thống chiếu sáng LED thông minh”.
Barcelona cũng là thành phố tiên phong trong giải quyết hạn hán. Cách đây vài năm, thành phố bị thiếu nước, thế nên Barcelona đã phát triển một hệ thống cảm biến thành phố thông minh chuyên cho tưới tiêu. Các cảm biến ở dưới đất sẽ phân tích lượng mưa cùng với lượng mưa dự kiến dựa trên dự báo thời tiết để điều chỉnh vòi phun nhằm giữ nước.
c) London: London từ lâu luôn được xếp hàng đầu trong danh sách những thành phố thông minh trên thế giới. Thành phố này sớm áp dụng công nghệ để xử lý ách tắc giao thông và khiến cho việc đỗ xe trở nên đơn giản hơn. Là một trong những trung tâm công nghệ của thế giới, Londonn có hệ thống băng thông rộng rất phát triển. Gần đây, các nhà quy hoạch thành phố đã công bố kế hoạch triển khai công nghệ thông tin để giảm ách tắc. London cam kết công bố công khai dữ liệu thành phố thông minh thông qua London Datastore. Sorrel cho biết: “Ví dụ, London đã phát triển một ứng dụng dựa trên các dữ liệu mở, bạn có thể cho ứng dụng biết mình đang ở đâu và ứng dụng sẽ chỉ cho bạn lộ trình cần thiết”. Mặc dù được điểm rất cao ở nhiều lĩnh vực nhưng London bị hạ bậc vì dựa nhiều vào nguồn năng lượng không sạch.
Thế nhưng, London chi rất mạnh tay để áp dụng công nghệ giải quyết các vấn đề giao thông. London vừa tuyên bố sẽ bỏ ra 4 tỷ bảng đề đầu tư vào các hệ thống đường giao thông trong thập kỷ tới trong đó có 200 triệu bảng đầu tư vào mạng lưới xe buýt. Hiện thành phố cũng đầu tư rất nhiều vào công nghệ giao thông thông minh. Không chỉ có đèn giao thông có khả năng dành quyền ưu tiên cho xe buýt để giúp quá trình lưu thông trơn tru hơn mà phí tắc đường cũng được áp dụng từ năm 2003. Thành phố đưa cảm biến Sentilo và nền tảng vận hành này lên mạng. Bạn có thể tham khảo về nền tảng phần mềm mã nguôn mở này trên Github.
d) San Francisco: San Francisco, thành phố bên bờ vịnh, là địa điểm đầu tiên ở Bắc Mỹ áp dụng công nghệ thành phố thông minh. Sáng kiến Thành phố kết nối của San Francisco khuyến khích các công dân tìm chỗ đỗ xe. Ngoài ra, thành phố cũng đưa ra những sáng kiến phát triển bền vững các khu đô thị một cách thông minh. Đây là thành phố có số lượng tòa nhà được chứng nhận tòa nhà xanh (LEED) tại Mỹ.
Tuy nhiên, cuộc bùng nổ công nghệ gần đây đã làm ảnh hưởng đến giao thông thành phố. Thị trưởng của thành phố, ông Ed Lee thì tự tin rằng thành phố có thể vượt qua vấn đề và biến San Francisco thành mô hình quốc gia về “giao thông thông minh”. Mạng lưới giao thông công cộng tại San Francisco mặc dù đã lâu đời những vẫn hoạt động rất tốt tại một số khu vực, theo nghiên cứu của Juniper. “Thành phố đạt điểm cao về độ phổ cập của xe buýt. San Francisco có hệ thống thanh toán tốt. Bạn có thể thanh toán online, thanh toán không cần tiếp xúc”, Sorell cho biết. Tuy nhiên, thành phố gặp nhiều vấn đề về ách tắc giao thông, điều này đang trở nên trầm trọng hơn do cuộc bùng nổ công nghệ khiến điểm số của thành phố giảm đi.
Nhưng San Francisco lại là thành phố đi đầu trong lĩnh vực đỗ xe thông minh. Sáng kiến đỗ xe SF, được tung ra năm 2011, đã đẩy mạnh việc dùng cảm biến để quản lý các bãi đỗ xe. San Francisco sử dụng dữ liệu này để điều chỉnh giá các bãi đỗ xe dựa trên số lượng vị trí đỗ còn trống nhiều hay ít.
e) Oslo: Thủ đô của một trong những quốc gia giàu nhất thế giới, Oslo thường xuyên nằm trong danh sách đề cử những thành phố thông minh nhất thế giới. Thành phố đã đạt được nhiều bước tiến trong việc sử dụng công nghệ thông tin để cắt giảm năng lượng tiêu thụ và phác thải khí nhà kính. Giống như nhiều thành phố thông minh khác, Oslo đã cài đặt các thiết bị cảm biến để hỗ trợ việc đỗ xe. Thành phố cũng thiết lập một mạng lưới cảm biến để giúp cải thiện việc chăm sóc cho những người già và ốm đau. Oslo đã xây dựng một mạng lưới chiếu sáng thông minh giúp giảm năng lượng tiêu thụ xuống gần 2/3. Oslo là một trong những thành phố đầu tiên tại các quốc gia Bắc Âu áp dụng dịch vụ lưới điện thông minh và đã triển khai thử một số dự án lưới điện thông minh. Đây cũng là thành phố có một mạng lưới sạc cho xe điện hoàn thiện. Thành phố gây được ấn tượng nhờ những kế hoạch cắt giảm khí thải carbon quyết liệt và còn lên kế hoạch cấm các phương tiện giao thông công cộng vào cuối thập kỷ này. Hiện tại, thành phố vẫn còn lượng phương tiện tư nhân cao.
Oslo bắt đầu triển khai các hệ thống chiếu sáng LED thông minh và đưa ra các mạng lưới cảm biến rộng để quản lý lưu lượng giao thông. Sorrell cho biết: “Thành phố có các ứng dụng đỗ xe thông minh và cho phép thanh toán bằng di động” (Theo ICT News)
Hy vọng đến 2025, trên thế giới sẽ có 26 thành phố thông minh và sẽ có 92 thành phố phát triển bền vững. Lưu ý, các “dự án” thông minh cho các thành phố không nằm trong số này, vì chúng chưa tạo ra được các thành phố thông minh. Hình 5. là dự kiến các một số thành phố thông minh ở trên thế giới vào năm 2025.
Như đã nói ở trên, toàn cầu năm 2011 chưa có TPTM nào, nhưng đến 2025 sẽ có 26 TPTM (trong đó không có Việt Nam). Các “Lĩnh vực thông minh” riêng lẻ trong các TPTM không nằm trong con số này, vì chúng chưa tạo ra được các TPTM. Tuy nhiên, tùy theo tốc độ đô thị hóa, mức độ phát triển kinh tế, xã hội, trình độ khoa học và công nghệ, mỗi nước có thể thực hiện để xây dựng TPTM theo từng lĩnh vực chọn lựa.
Với sự phát triển rất nhanh của công nghệ chiếu sáng LED hiện nay, lĩnh vực “chiếu sáng” là một trong các lĩnh vực Việt Nam có thể chọn để ưu tiên phát triển thành “chiếu sáng thông minh” sớm nhất.
Chiếu sáng LED thông minh là gì?
Chiếu sáng thông minh bao gồm các bộ điều khiển tự động, các bộ đèn hiệu suất cao được thiết kế để có hiệu quả tiết kiệm năng lượng (Hình 7.). Trong các loại nguồn sáng, thì nguồn sáng LED và OLED (điốt phát sáng hữu cơ) là các loại nguồn sáng có thị trường cao nhất (LED) và thấp nhất (OLED) trong năm 2016.
Một ví dụ điển hình là đèn chiếu sang LED thông minh đa chức năng được mô tả trên trên Hình 8. Sử dụng điện thoại thông minh có thể điều khiển được cường độ chiếu sang (dimming), thay đổi màu sắc, chơi nhạc, báo thức…. Điện thoại thông minh (smartphone) và bộ điều khiển Wifi cho phép kết nối hàng loạt bóng đèn LED là xu hướng phát triển cho chiếu sáng thông minh đang phát triển nhanh chóng.
Nhờ có các hệ thống chiếu sáng thông minh, việc quản lý chiếu sáng đô thị thông minh sẽ an toàn, tiết kiệm hơn (Hình 9.).
Thị trường chiếu sáng thông minh
Năm yếu tố chính có tác động đến tốc độ tăng trưởng thị trường chiếu sáng thông minh gồm có:
- Tốc độ tăng trưởng hiện đại hóa và phát triển hạ tầng kỹ thuật nhằm chuyển các thành phố thành TPTM;
- Nhu cầu tăng các hệ thống chiếu sáng có hiệu quả năng lượng;
- Giảm giá đèn và gia tăng sử dụng đèn LED;
- Tăng nhu cầu các giải pháp thông minh; và
- Truyền thông nâng cao nhận thức về tiết kiệm năng lượng trong cộng đồng và các chính phủ trên toàn thế giới.
Trong vài năm tới, thị trường chiếu sáng thông minh ở khu vực châu Á Thái bình dương và châu Âu sẽ có tốc độ phát triển cao nhất. Thị trường chiếu sáng thông minh ở khu vực châu Á Thái Bình Dương, chiếm ưu thế so với các khu vực khác trên thế giới là do nhu cầu xây dựng mới, tốc độ tăng trưởng kinh tế cao, đứng đầu là Trung Quốc, và sự tăng trưởng đột phá trong công nghệ chiếu sáng LED. Doanh thu của thị trưởng chiếu sáng thông minh toàn cầu theo địa lý trong năm 2015 được trình bày trên Hình 10.
Thị phần các công nghệ viễn thông ứng dụng trong chiếu sáng thông minh năm 2016 được tình bày trên hình 3.22 [11].
- Theo dự báo của Northeast Group, LLC – một công ty nghiên cứu thị trường chuyên về cơ sở hạ tầng thông minh có trụ sở tại Washington DC (Mỹ), cả thế giới hiện sẽ có khoảng 359 triệu đèn đường vào năm 2025.
- Dự báo đến năm 2026, đèn LED và hệ thống chiếu sáng có kết nối sẽ chiếm lần lượt 89% và 42% thị phần thị trường chiếu sáng công cộng.
- Việc triển khai các hệ thống này không chỉ đảm bảo cung cấp chất lượng ánh sáng tốt hơn, an toàn giao thông được cải thiện mà còn tiết kiệm chi phí điện năng, giảm thải khí CO2 gây hiệu ứng nhà kính, góp phần bảo vệ môi trường, xây dựng đô thị văn minh, hiện đại.
- Các hệ thống chiếu sáng được kết nối có thể được chuyển đổi từ cung cấp ánh sáng để trở thành điểm thu thập thông tin. Mỗi bộ đèn đường có thể thu thập dữ liệu về môi trường xung quanh như lưu lượng của phương tiện giao thông, chất lượng không khí, đám đông và rủi ro bảo mật, mức tiêu thụ năng lượng, chất thải và các yếu tố quan trọng khác.
- Từ tháng 9/2014, thủ đô Madrid của Tây Ban Nha đã tiến hành thay mới 225.000 bộ đèn LED để thực hiện chiến lược “thông minh hóa”
- Năm 2015, Szczecin – một thành phố nhỏ của Ba Lan cũng “LED hóa”: đèn chiếu sáng công cộng, một nửa số này được vận hành từ xa bằng một phần mềm quản lý chiếu sáng thông minh. Các bộ đèn này được kết nối không dây với nhau và được quản lý từ xa trên màn hình máy tính hoặc điện thoại di động, được lập trình sẵn thời gian bật tắt, tăng, giảm sáng và các chức năng thông minh khác. Các hệ thống chiếu sáng được kết nối có thể được chuyển đổi từ cung cấp ánh sáng để trở thành điểm thu thập thông tin. Mỗi bộ đèn đường có thể thu thập dữ liệu về môi trường xung quanh như lưu lượng của phương tiện giao thông, chất lượng không khí, đám đông và rủi ro bảo mật, mức tiêu thụ năng lượng, chất thải và các yếu tố quan trọng khác.
- Từ tháng 9/2014, thủ đô Madrid của Tây Ban Nha đã tiến hành thay mới 225.000 bộ đèn LED để thực hiện chiến lược “thông minh hóa”
- Năm 2015, Szczecin – một thành phố nhỏ của Ba Lan cũng “LED hóa” 5.000 đèn chiếu sáng công cộng, một nửa số này được vận hành từ xa bằng một phần mềm quản lý chiếu sáng thông minh. Các bộ đèn này được kết nối không dây với nhau và được quản lý từ xa trên màn hình máy tính hoặc điện thoại di động, được lập trình sẵn thời gian bật tắt, tăng, giảm sáng và các chức năng thông minh khác.
- Hệ thống chiếu sáng thông minh tại Sân bay quốc tế Delhi với khoảng 100,000 thiết bị chiếu sáng kèm theo các bộ cảm biến cho phép giảm độ sáng từ 100% xuống còn 50%. Hệ thống chiếu sáng thông minh được tích hợp nhiều chức năng quản lý toà nhà như hệ thống lò sưởi, thông gió, điều hoà nhiệt độ, báo cháy, hệ thống quản lý năng lượng và một phần mềm giao diện theo yêu cầu bảo tồn năng lượng, đảm bảo an toàn và tiện nghi.
- Eindhoven (Hà Lan) được biết đến là thành phố có hệ thống chiếu sáng thông minh bền vững, tiết kiệm điện, giảm ô nhiễm, mang tính nghệ thuật thời trang. Hệ thống đèn LED chiếu sáng được vi tính hóa, mỗi đèn đường mang theo một “bộ óc riêng”, có thể bật hoặc tắt tùy thuộc vào mật độ giao thông thực tế (Hãng Het Energie Bereau lắp đặt 14/3/2014).
——————————————-
TÀI LIỆU THAM KHẢO
- Bách khoa toàn thư mở Wikipedia.
- Frost & Sullivan, Strategic Opportunity Analysis of the Global Smart City Market, M920-MT (November 26, 2014). https://www.net/FrostandSullivan/smart-city-perevezentseveng.
- Kỳ Hà, Thành phố thông minh là gì? http://www.pcworld.com. vn/articles/kinh-doanh/nha-nuoc/2017/05/1245029/thanh-pho-thong-minh-la-gi/
- Smart Cities Market Size, Share & Trends – Segment Forecasts 2014 – 2025 (Report ID: 978-1-68038-270-9Feb, 2014).
- https://www.grandviewresearch.com/industry-analysis/smart-cities-market
- Global Market Study on Smart Cities(Jan-2017).
- https://www.persistencemarketresearch.com/market-research/ smart-cities-market.asphttps://www.tapchikientruc.com.vn/ chuyen-muc/5-thanh-pho-thong-minh-nhat-gioi.html
- Smart Lighting Market by Offering – Global Forecast to 2023″, Report Code: SE 2506, Publishing Date: February 2018,
- https://www.marketsandmarkets.com/PressReleases/smart-asp
- Smart Lighting Market by Offering (Hardware (Lights & Luminaires, Lighting Controls), Software, and Services), Communication Technology (Wired and Wireless), Installation Type, Application Type, and Geography – Global Forecast to 2023″, Report Code: SE 2506, Publishing Date: February 2018, https://www.marketsandmarkets.com/PressReleases/smart-asp
- Smart Lighting Market: By Component (Sensors, Networks, Luminaries, Others); By Technology (Wired, Wireless); By Application (Commercial, Industrial, Others); By Geography- Forecast (2016-2021) Report Code : ESR 0053. Updated Date: 26 November, 2015. https://industryarc.com/Report/15032/ smart-lightning-market.html
- The Global Smart Lighting Market is Poised for Growth Published on 27 Jul, 2017. https://www.aranca.com/ knowledge-library/blogs-and-opinions/business-research/the-global-smart-lighting-market-is-poised-for-growth
- Nguồn: The 2016 Smart Lighting Market.
- https://www.strategies-u.com/articles/2016/01/the-2016-smart-lighting-market.html
- Nguồn: Global Market Study on Smart Lighting: Smart City Program in Various Regions Across the Globe to Boost Demand for Smart Lighting Products Published On : Jan-2018
- https://www.persistencemarketresearch.com/market-research/smart-lighting-market.asp
- Growth Opportunities for Global Smart Lighting Market, Publishing Date: February 2017, http://www.lucintel.com/ smart-lighting-market-2017-2022.aspx
- Nguồn: Global Smart Lighting Market By Product Type (Lighting Controls, Fixtures, etc.), By Communication Technology (Wired & Wireless), By Software & Services, By Light Source, By Application, By Region, Competition Forecast & Opportunities, 2012-2022. Date: February, 2018.
https://www.techsciresearch.com/report/global-smart-lighting-market/2103.html
Tác giả: Phan Hồng Khôi: Trung tâm Phát triển Công nghệ cao, Viện Hàn lâm Khoa học & Công nghệ Việt Nam; Dự án “Phát triển và thúc đẩy công nghệ LED cho chiếu sáng chung ở Việt Nam”. Email: phkhoi@htd.vast.vn; Website: http//www.htd.ac.vn
Author: Phan Hong Khoi: Center for High Technology Development, VAST; Project “Development and Promotion of LED Technologies for Advanced General Lighting in Vietnam”. Email: phkhoi@htd.vast.vn; Website: http//www.htd.ac.vn
Theo TC AS&CS số in tháng 02/2023
