Ngày 13-9, tại thành phố Vĩnh Long, Tỉnh ủy, HĐND, UBND, Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh Vĩnh Long đã tổ chức trọng thể Lễ kỷ niệm 110 năm Ngày sinh Giáo sư, Viện sĩ, Thiếu tướng, Anh hùng lao động Trần Đại Nghĩa (13/9/1913- 13/9/2023). Cả cuộc đời Ông đã đã cống hiến hết mình cho lý tưởng cách mạng cao đẹp và cho nền khoa học nước nhà.
Tham dự buổi lễ có nguyên Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết; nguyên Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng; nguyên Phó Thủ tướng Chính phủ Trương Hòa Bình; nguyên Bí thư Thành ủy TP Hồ Chí Minh Lê Thanh Hải; nguyên Bí thư Thành ủy TP Hồ Chí Minh Nguyễn Thiện Nhân. Cùng dự có lãnh đạo các bộ ngành Trung ương; thân nhân gia đình Giáo sư, Viện sĩ Trần Đại Nghĩa, lãnh tỉnh ủy, HĐND, UBND, Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh Vĩnh Long; đại diện gia đình Giáo sư Trần Đại Nghĩa; cùng các tầng lớp, nhân dân trong tỉnh Vĩnh Long.
Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, Bộ Khoa học và Công nghệ…, gửi hoa chúc mừng kỷ niệm 110 năm ngày sinh Giáo sư, Viện sĩ , Thiếu tướng, Anh hùng lao động Trần Đại Nghĩa.
Người tài của vùng đất địa linh nhân kiệt
Phát biểu, đọc diễn văn tại lễ kỷ niệm, ông Bùi Văn Nghiêm – Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy Vĩnh Long đánh giá cao vai trò trách nhiệm của đồng chí Trần Đại Nghĩa trong đóng góp nghiên cứu khoa học, chế tạo vũ khí phục vụ công cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước, đồng thời nhấn mạnh, vùng đất Vĩnh Long với lịch sử gần 300 năm hình thành và phát triển – vùng đất địa linh nhân kiệt, quê hương anh hùng, giàu truyền thống yêu nước và cách mạng, nơi sinh ra nhiều nhân tài cho quê hương, đất nước, những người đã để lại dấu ấn đậm nét trong lịch sử dân tộc; trong đó, có Giáo sư, Viện sĩ, Thiếu tướng, Anh hùng lao động Trần Đại Nghĩa, người cộng sản kiên trung, nhà khoa học lớn của cách mạng Việt Nam, người học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, người con ưu tú của quê hương Vĩnh Long.
Giáo sư, Viện sĩ Trần Đại Nghĩa tên khai sinh là Phạm Quang Lễ, sinh ngày 13-9-1913 tại làng Chánh Hiệp, quận Tam Bình (nay là xã Hòa Hiệp, huyện Tam Bình, tỉnh Vĩnh Long) trong một gia đình nhà giáo giàu tinh thần yêu nước và lòng nhân ái.
Ngay từ nhỏ, Phạm Quang Lễ đã bộc lộ tư chất thông minh, hiếu học. Khi mới lên 5 tuổi, học ở trường làng, Phạm Quang Lễ đã học rất giỏi. Năm lên 7 tuổi, cha của ông bị bệnh qua đời, cảnh nhà nghèo thiếu thốn, nhưng Phạm Quang Lễ vẫn được mẹ và chị tạo điều kiện để tiếp tục theo đuổi việc học.
Năm 1935, Phạm Quang Lễ sang Pháp du học và thi đỗ vào Trường ĐH Quốc gia Cầu đường Paris. Quá trình học tập nơi xứ người, ngoài chương trình học trên lớp, người thanh niên yêu nước còn nỗ lực nghiên cứu, học thêm về chế tạo vũ khí và hàng không quân sự. Sau khi tốt nghiệp, Phạm Quang Lễ đã được giữ lại làm việc tại Pháp và Đức.
Năm 1946, kỹ sư Phạm Quang Lễ và một số nhà trí thức yêu nước được gặp Bác Hồ và cùng với Bác Hồ cập bến Ngự – Hải Phòng về nước tham gia kháng chiến chống Pháp. Trân trọng tấm lòng vì nước, vì dân nên Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chọn và đặt tên mới cho Phạm Quang Lễ là Trần Đại Nghĩa và giao nhiệm vụ làm Cục trưởng đầu tiên của Cục Quân giới.
Từ “Ông Phật làm súng” đến tấm gương sáng cho hôm nay và mai sau.
Ngày 19/12/1946, kháng chiến toàn quốc bùng nổ, kỹ sư Trần Đại Nghĩa lên chiến khu Việt Bắc trực tiếp chỉ đạo sản xuất các loại vũ khí như: lựu đạn, súng phóng lựu đạn, cối 80,8 mm, Bazoka, SKZ…
Năm 1948, Thiếu tướng Trần Đại Nghĩa đã trở thành 1 trong 11 vị tướng đầu tiên của Quân đội nhân dân Việt Nam và cũng là Thiếu tướng đầu tiên của ngành Quân giới ở tuổi 35. Năm 1949, đồng chí vinh dự được kết nạp vào Đảng Cộng sản Đông Dương, nay là Đảng Cộng sản Việt Nam.
Năm 1952, tại Đại hội thi đua toàn quốc lần thứ nhất, Thiếu tướng Trần Đại Nghĩa được Nhà nước phong tặng danh hiệu “Anh hùng Lao động”.
Sau khi cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp thắng lợi, Giáo sư Trần Đại Nghĩa được phân công làm Chủ nhiệm Ủy ban Kiến thiết cơ bản Nhà nước, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học và Kỹ thuật Nhà nước, Viện trưởng Viện khoa học Việt Nam và được phân công đảm nhiệm các chức vụ: Thứ trưởng Bộ Công thương, Thứ trưởng Bộ Công nghiệp, Hiệu trưởng Trường Đại học Chuyên nghiệp Bách Khoa, Thứ trưởng Bộ Công nghiệp nặng…
Năm 1966, Giáo sư Trần Đại Nghĩa giữ các chức vụ: Chủ nhiệm Ủy ban Kiến thiết cơ bản Nhà nước; Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học và Kỹ thuật Nhà nước và Phó Chủ nhiệm Tổng cục Hậu cần, Bộ Quốc phòng phụ trách về kỹ thuật quốc phòng; đồng thời, được bầu làm Viện sĩ Viện Hàn lâm khoa học Liên Xô.
Những cống hiến của Giáo sư, Viện sĩ, Thiếu tướng, Anh hùng lao động Trần Đại Nghĩa đã để lại dấu ấn trong hai cuộc kháng chiến chống Thực dân Pháp và Đế quốc Mỹ xâm lược. Trên cương vị người đứng đầu ngành Quân giới, với tinh thần nhiệt huyết, tận tụy phục vụ sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc, Giáo sư đã tổ chức nhiều lớp huấn luyện cán bộ, chiến sĩ chế tạo vũ khí; trong những năm đầu kháng chiến nhiều sáng kiến chế tạo, cải tạo vũ khí chống địch được áp dụng.
Dưới sự chỉ đạo của Giáo sư, Viện sĩ, Thiếu tướng, Anh hùng lao động Trần Đại Nghĩa, những sản phẩm của ngành Quân giới Việt Nam; đặc biệt là, súng Bazoka, đạn hỏa tiễn OF, đạn chống tăng AT, súng không giật SKZ, nghiên cứu tìm ra các giải pháp kỹ thuật khắc phục thủ đoạn gây nhiễu của địch trên rađa, giúp phát hiện rõ máy bay B-52 để điều khiển tên lửa SAM-2 bắn trúng mục tiêu…, đánh bại cuộc chiến tranh phá hoại miền Bắc bằng B-52 của đế quốc Mỹ, góp phần quan trọng vào công cuộc giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước.
Cùng với việc tổ chức và trực tiếp tham gia sáng chế, cải tạo nhiều vũ khí tiên tiến, Giáo sư Trần Đại Nghĩa còn dành thời gian nghiên cứu, biên soạn nhiều tác phẩm, tài liệu về vũ khí quốc phòng và các công trình có giá trị khoa học khác. Với những đóng góp to lớn cho ngành Quân giới, Đại tướng Võ Nguyên Giáp tặng cho Giáo sư, Viện sĩ, Thiếu tướng, Anh hùng lao động Trần Đại Nghĩa danh hiệu “Ông Phật làm súng”.
Sau khi cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp thắng lợi, Giáo sư Trần Đại Nghĩa được phân công làm Chủ nhiệm Ủy ban Kiến thiết cơ bản Nhà nước, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học và Kỹ thuật Nhà nước, Viện trưởng Viện khoa học Việt (nay là Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam)…
Sau ngày giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước, Giáo sư, Viện sĩ, Thiếu tướng, Anh hùng lao động Trần Đại Nghĩa được phân công làm Viện trưởng Viện Khoa học Việt Nam, nay là Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam. Đến năm 1983, đồng chí được bầu làm Chủ tịch đầu tiên của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam.
Theo Bí thư Tỉnh ủy Vĩnh Long: “Với 84 tuổi đời, 48 tuổi Đảng, hơn 50 năm tận tụy gắn bó với sự nghiệp cách mạng đầy gian khổ, nhưng cũng rất vẻ vang của Đảng và dân tộc, đồng chí Trần Đại Nghĩa đã nỗ lực phấn đấu, cống hiến trọn đời cho ngành khoa học quân sự và có những cống hiến to lớn đối với sự nghiệp cách mạng của Đảng và nhân dân ta. Đạo đức cách mạng trong sáng, lòng yêu nước nồng nàn, niềm say mê nghiên cứu khoa học, sẵn sàng từ bỏ lợi ích vật chất cá nhân, một lòng theo Đảng, phụng sự Tổ quốc, phục vụ Nhân dân của Giáo sư, Viện sĩ, Thiếu tướng, Anh hùng lao động Trần Đại Nghĩa đến nay vẫn còn giữ nguyên giá trị. Đó là, tấm gương cao đẹp, mẫu mực của người trí thức cách mạng, người chiến sĩ cộng sản kiên trung, sẵn sàng xả thân vì nghĩa lớn để các thế hệ cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân; nhất là, thế hệ trẻ học tập, noi theo”.
Trong diễn văn kỷ niệm, ông Bùi Văn Nghiêm, Bí thư Tỉnh ủy Vĩnh Long, nhấn mạnh:”Đảng bộ, chính quyền và nhân dân tỉnh Vĩnh Long luôn tự hào về người con ưu tú – Giáo sư, Viện sĩ Trần Đại Nghĩa, nhà khoa học quân sự tài năng, người học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Thực hiện những lời dặn dò chân tình, quý báu của ông lúc sinh thời, những năm qua, tỉnh Vĩnh Long đã phát huy truyền thống yêu nước đoàn kết, quyết tâm, nỗ lực sáng tạo, phấn đấu thực hiện đạt các mục tiêu, nhiệm vụ phát triển kinh tế – xã hội”
Nhân Lễ kỷ niệm 110 năm Ngày sinh Giáo sư, Viện sĩ, Thiếu tướng, Anh hùng lao động Trần Đại Nghĩa, đại diện thế hệ trẻ phát biểu tại buổi lễ, anh Nguyễn Nhân Phúc, Bí thư Chi đoàn Ban chỉ huy quân sự huyện Tam Bình, tỉnh Vĩnh Long cũng đã kêu gọi toàn thể đoàn viên, thanh niên trong tỉnh đẩy mạnh học tập lao động sáng tạo, nguyện đi đầu trong tinh thần hiếu học, vượt khó, sống có ước mơ, hoài bão; tận tụy, hăng say trong lao động, sáng tạo để làm chủ khoa học công nghệ, thực hiện nhanh chuyển đổi số với khát vọng đưa đất nước ta tiến nhanh, tiến mạnh, hoà nhập cùng xu hướng phát triển chung của thời đại.
Trước khi diễn ra Lễ kỷ niệm, các đại biểu tham dự buổi Lễ đã đến dâng hương, dâng hoa tại khu lưu niệm Giáo sư, Viện sĩ, Thiếu tướng, Anh hùng lao động Trần Đại Nghĩa tại xã Tường Lộc, huyện Tam Bình, tỉnh Vĩnh Long.
Trường Ca – Theo vinhlong.gov.vn
