Dự án “Phát triển và Thúc đẩy Công nghệ LED cho Chiếu sáng chung ở Việt Nam” (Dự án LED) do Trung tâm Phát triển công nghệ cao (HTD) thuộc Viện Hàn lâm Khoa học- Công nghệ Việt Nam (VAST) thực hiện. Một trong những mục tiêu của Dự án LED là tư vấn, hỗ trợ kỹ thuật, nhằm nâng cao năng lực quốc gia công tác đo lường và kiểm định các sản phẩm LED tại các Trung tâm đo lường và kiểm định Quatest 1 và 3. Sau hơn hai năm triển khai, Dự án đã hỗ trợ Trung tâm Quatest 1 bằng việc cử các chuyên gia tư vấn trong nước và quốc tế đến giúp hỗ trợ kỹ thuật cho Trung tâm trong các công tác đầu tư hạ tầng, máy móc, thiết bị đo lường, đào tạo nhân lực, biên soạn các tiêu chuẩn, quy chuẩn cho đèn LED đảm bảo, phù hợp với quy chuẩn tiêu chuẩn quốc tế. Kết quả, Trung tâm quatest 1 đã tạo dựng được một hệ thống kiểm định, đo lường sản phẩm LED và đội ngũ nhân lực đủ sức đảm đương các yêu cầu về đo lường, kiểm định các tiêu chuẩn sản phẩm đèn chiếu sáng LED trong nước và xuất, nhập khẩu.
Thực tế đòi hỏi
Việt Nam một quốc gia đang phát triển, nhu cầu sử dụng điện năng trong chiếu sáng ngày càng gia tăng, chiếm tới trên 30% điện năng thương phẩm (theo các chuyên gia ngành chiếu sáng), đèn chiếu sáng LED với nhiều tính năng ưu việt, đặc biệt tiết kiệm trên 30% điện năng, hiệu quả chiếu sáng cao so với các đèn truyền thống, nên việc chuyển sang sử dụng đèn LED là xu hướng tất yếu của toàn xã hội. Tuy nhiên, sản phẩm công nghệ đèn LED vào Việt Nam rất nhanh, đa dạng về chủng loại, mẫu mã, tiêu chuẩn, quy chuẩn không thống nhất, chất lượng khó kiểm soát và gây tác động xấu đến thị trường. Dự án LED, với mục tiêu là giảm thiểu lượng phát thải khí nhà kính (GHG) thông qua chuyển đổi thị trường chiếu sáng hướng đến các sản phẩm chiếu sáng LED tại Việt Nam. Mục tiêu này sẽ được thực hiện bằng cách tháo gỡ các rào cản đối với việc tăng cường sản xuất và sử dụng các sản phẩm LED ở Việt Nam thông qua thực hiện 2 hợp phần: (1) chuyển giao kỹ năng, tri thức và công nghệ sản suất đèn LED tại Việt Nam; và (2) thực hiện các dự án trình diễn việc các thiết bị chiếu sáng LED sản xuất trong nước có chất lượng đạt tiêu chuẩn quốc gia hoặc quốc tế, mang tính thương mại, với chi phí hiệu quả. Để thực hiện được mục tiêu trên, nhiệm vụ Dự án đặt ra là tư vấn, cung cấp hỗ trợ kỹ thuật cho các phòng thử nghiệm trong nước (Quatest 1, 3, Rạng Đông, Điện Quang) trong việc tăng cường năng lực quốc gia về thử nghiệm bao gồm: nguồn nhân lực, thiết bị thử nghiệm, quy trình/thủ tục thử nghiệm đối với các sản phẩm chiếu sáng LED. Phấn đấu sau khi được nâng cấp, các phòng thử nghiệm sẽ có thể cung cấp dịch vụ thử nghiệm các sản phẩm chiếu sáng LED sản xuất trong nước và nhập khẩu.
Tiếp nhận và đổi mới
Cùng với các Trung tâm đo lường, kiểm định quốc gia và độc lập, Quatest I được Dự án LED chọn làm trọng tâm về tư vấn, hỗ trợ kỹ thuật để nâng cao năng lực về đo lường và kiểm định các sản phẩm LED. Các chuyên gia của Dự án đã tư vấn, hỗ trợ cho Quatest I về nghiên cứu các tiêu chuẩn của Việt Nam và quốc tế các sản phẩm chiếu sáng LED, để xác định nhu cầu xây dựng năng lực thử nghiệm các sản phẩm chiếu sáng LED; Nghiên cứu các phương pháp, quy trình/thủ tục thử nghiệm của quốc tế kèm theo các thiết bị cần thiết cho thử nghiệm sản phẩm chiếu sáng LED và đề xuất về việc được chấp nhận và thực hiện ở Việt Nam; Đánh giá thực trạng năng lực thử nghiệm các sản phẩm chiếu sáng LED; Tìm hiểu, phát hiện, đề xuất và giải pháp để nâng cao năng lực thử nghiệm của các phòng thử nghiệm này để có thể thực hiện các dịch vụ kiểm tra các sản phẩm chiếu sáng LED sản xuất nội địa và nhập khẩu,…
Dưới sự giúp đỡ của các chuyên gia tư vấn quốc gia và quốc tế, trong thời gian hơn hai năm triển khai (cuối năm 2016 đến 2018), Quatest I đã triển khai khối lượng lớn công việc. Về thông tin, dữ liệu, Quatest I đã tổng hợp, nghiên cứu các tài liệu, thông tin/dữ liệu về các tiêu chuẩn của quốc tế về các sản phẩm chiếu sáng LED đã được phê duyệt hoặc đang trong quá trình xây dựng như: LM-79-2008; và LM-80-2008; Nghiên cứu các tài liệu, thông tin/dữ liệu đã thu thập được về các tiêu chuẩn của quốc tế về các sản phẩm chiếu sáng LED bao gồm: IES TM-21 (Projecting Long Term Lumen Maintenance of LED Light Sources), CIE S 025 (Test Method for LED Lamps, LED Luminaires and LED Modules), tiêu chuẩn hiệu suất năng lượng (Energy performance standards (EPS) for LED Lamps, LED Luminaires). Về phương pháp, thủ tục, quy trình thử nghiệm các sản phẩm chiếu sáng LED, trên cơ sở nghiên cứu các kết quả khảo sát của chuyên gia tư vấn quốc gia và quốc tế, Trung tâm tiến hành xây dựng mới các phương pháp, thủ tục, quy trình thử nghiệm kèm theo các thiết bị cần thiết cho thử nghiệm các sản phẩm chiếu sáng LED; Xác định nhu cầu và thời gian cần thiết trong việc nâng cao năng lực thử nghiệm của các phòng thử nghiệm các sản phẩm chiếu sáng LED để đáp ứng các yêu cầu của các tiêu chuẩn quốc gia (TCVN).
Về đầu tư, xây dựng, Trung tâm đã đầu tư, xây dựng mới cơ sở vật chất: phòng đo, khu làm việc; Hệ thống máy móc, thiết bị chuyên dụng công nghệ hiện đại: Hệ thống phân tích nguồn sáng (Lighting source analysis system), Hệ thống quang kế góc (Goniophotometer), Tủ điều khiển (Control cabinet), Phần mềm (Software), Quang phổ kế (Spectroradiometer), Bộ nguồn (Power source),…(Hình ảnh theo bài). Cùng với việc đầu tư, Dự án đầu tư hệ thống máy móc, thiết bị đo lường, kiểm định cũng như quy trình đo kiểm các sản phẩm chiếu sáng LED của QUATEST 1 đều được các chuyên gia Tư vấn quốc gia và quốc tế tư vấn, giám sát, đánh giá.
Về nâng cao năng lực cho cán bộ, dưới sự hỗ trợ của Dự án, cùng với các chuyên gia của Dự án, Trung tâm 1 đã xây dựng và thực hiện chương trình đào tạo nâng cao trình độ cho cán bộ; Xây dựng bộ giáo trình giảng dạy về đo lường kiểm tra đèn LED, cập nhật các kiến thức về các tính năng, công nghệ LED; Kinh nghiệm và các tiêu chuẩn, quy chuẩn đo lường, kiểm định của các nước; Tổ chức các khóa đào tạo, bổ sung nâng cao trình độ, nghiệp vụ cho cán bộ, đội ngũ nhân lực của Trung tâm cho các cán bộ kiểm tra thử nghiệm về các tiêu chuẩn thử nghiệm,các phương pháp, thủ tục và quy trình thử nghiệm các sản phẩm chiếu sáng LED (theo các tiêu chuẩn LM-79-2008, LM-80-2008, IES TM-21, CIE S 025, EPS) và một quy định bắt buộc yêu cầu các nhà cung cấp đèn LED phải đáp ứng yêu cầu kiểm tra tối thiểu cho các sản phẩm chiếu sáng LED. Chuẩn bị một danh sách các bài giảng, một danh sách các giảng viên cho các khóa đào tạo và điều khoản tham chiếu cho giảng viên; Tiếp nhận bàn giao, làm chủ, sử dụng các công nghệ, thiết bị đo các thông số điện, các thông số nhiệt, các thông số quang, suy giảm quang thông, duy trì quang thông và tuổi thọ, hiệu suất năng lượng của các nguồn sáng LED,…
Những vấn đề đặt ra
Việc đầu tư nâng cao năng lực quốc gia về đo lường, kiểm định các sản phẩm LED tại Trung tâm Quatest 1 đang ở giai đoạn đầu và vẫn đang cần hoàn thiện dần để đáp ứng được nhu cầu đo lường và kiểm định các sản phẩm đèn LED trong nước. Theo các chuyên gia Tư vấn, Quatest I mới là một cơ sở ban đầu mang tầm quốc gia, để có thể phát huy năng lực, khai thác hiệu qủa của Trung tâm này và nhân rộng các Trung tâm khác cần phải tiếp tục đầu tư những công việc tiếp theo: Cần cho các cán bộ thử nghiệm của QUATEST 1 tham gia các khóa đào tạo tại các phòng thử nghiệm hiện đại trên thế giới để qua đó xây dựng được phòng thử nghiệm sản phẩm chiếu sáng LED của QUATEST 1 có đầy đủ năng lực để trở thành phòng thử nghiệm điển hình quốc gia và mang tầm quốc tế.
Tổ chức các chương trình thử nghiệm thành thạo, chuyên nghiệp so sánh liên phòng giữa các phòng thử nghiệm trong nước và các phòng thử nghiệm Việt Nam với quốc tế trong lĩnh vực thử nghiệm sản phẩm chiếu sáng LED để đánh giá và kiểm soát chất lượng thử nghiệm. Thực hiện hoạt động lấy mẫu đèn LED trên thị trường để thử nghiệm, đánh giá thực trạng chất lượng sản phẩm chiếu sáng LED trên thị trường Việt Nam, đánh giá sự phù hợp của tiêu chuẩn Hiệu suất năng lượng đèn LED với yêu cầu quản lý Nhà nước.
Tìm các nguồn lực đầu tư trong nước và quốc tế để tiếp tục đầu tư cho QUATEST 1 theo đề xuất đến năm 2020 (Báo cáo số 5) nhằm đáp ứng được tốc độ phát triển rất nhanh của ngành công nghiệp chiếu sáng nói chung và chiếu sáng LED nói riêng. Tiếp tục cung cấp các hoạt động tư vấn trong nước và quốc tế cho lĩnh vực thử nghiệm chiếu sáng của QUATEST 1 để duy trì và phát huy hiệu quả các dự án đầu tư thiết bị thử nghiệm Tương thích điện từ – EMC và Quang kế góc – Goniophotometer đã được thực hiện.
Đề xuất cung cấp hoạt động tư vấn trong nước cho hệ thống thiết bị thử nghiệm Quang kế góc – Goniophotometer của QUATEST 1: Xây dựng quy trình hiệu chuẩn/kiểm định thiết bị thử nghiệm; Xây dựng phương pháp tính toán độ không đảm bảo đo cho hoạt động thử nghiệm sản phẩm chiếu sáng LED; Xây dựng quy trình thử nghiệm sản phẩm chiếu sáng LED công cộng (đèn đường LED, đèn pha LED, đèn xưởng LED, bộ máng đèn LED…).
Các hoạt động trên sẽ giúp nâng cao năng lực thử nghiệm sản phẩm chiếu sáng LED cho các phòng thử nghiệm tại Việt Nam, nhất là phòng thử nghiệm sản phẩm chiếu sáng LED của QUATEST 1 (Hà Nội), QUATEST 2 (Đà Nẵng) và QUATEST 3 (Tp. Hồ Chí Minh), đáp ứng được yêu cầu quản lý Nhà nước và hoạt động sản xuất – kinh doanh, nghiên cứu – phát triển của doanh nghiệp trong toàn quốc.
Các thiết bị thử nghiệm đèn LED đã được QUATEST 1 đầu tư:
