Dư luận ở tỉnh Sóc Trăng đang xôn xao về hai người đeo bảng tên đến trước trụ sở VKSND tỉnh kêu oan hôm 25/8. Đây là hai người đã được đình chỉ điều tra sau nhiều năm khởi tố và tòa án đang thụ lý hồ sơ giải quyết bồi thường thì lại bị phục hồi điều tra với một tội danh khác. Vụ việc khá hy hữu nên phóng viên phỏng vấn Luật sư Nguyễn Trường Thành, bào chữa cho hai bị can.
Quyết định phục hồi điều tra của Cơ quan CSĐT Công an tỉnh Sóc Trăng và được VKSND tỉnh Sóc Trăng phê chuẩn ngày 03/8/2020, Luật sư đã có thông báo bào chữa cho các bị can trong vụ án mới này chưa?
Tôi bào chữa cho bị can Phạm Thị Mai và Võ Thanh Tùng trong vụ án vừa phục hồi điều tra, theo thông báo về việc đăng ký người bào chữa số 444/CSHS ngày 11/8/2020 của Cơ quan CSĐT Công an tỉnh Sóc Trăng.
Vụ án đình chỉ điều tra xảy ra đã lâu và chắc là phức tạp nhưng Luật sư có thể tóm tắt ngắn gọn được không?
Theo hồ sơ, ngày 24/9/2009, một nhóm nông dân ở xã Tân Lộc Tây (Thốt Nốt, Cần Thơ) bán cá tra cho DNTN Vạn Hưng có nhà máy chế biến ở xã Vĩnh Châu (Vĩnh Châu, Sóc Trăng) và bị nợ kéo dài hơn 1,6 tỷ đồng. Nhóm nông dân cử bà Mai đi đòi nợ, bà Mai đã thỏa thuận với chủ DNTN Vạn Hưng mua nhà máy với giá 5,5 tỷ đồng, tiền nợ thành tiền đặt cọc. Hợp đồng mua bán được xác nhận của UBND xã Vĩnh Châu.
Ngày 22/2/2011, theo thỏa thuận, bà Mai thuê người tháo 1 máy phát điện, 2 tủ đông lạnh đem ra không lọt cửa nhà kho nên đập tường để đi. Còn ông Võ Thanh Tùng cũng là người bán cá tra cho DNTN Vạn Hưng, tham gia lấy 1 bàn gỗ, 2 máy làm lạnh và vài tài sản khác. Buổi chiều, bảo vệ DNTN Vạn Hưng điện thoại báo Công an huyện Vĩnh Châu là bị phá nhà máy để “cưỡng đoạt tài sản”. Ngày 13/4/2011, Cơ quan CSĐT Công an tỉnh Sóc Trăng khởi tố vụ án hình sự và ngày 21/7/2011, khởi tố bị can bà Mai và ông Tùng tội “Cưỡng đoạt tài sản” và “cố ý làm hư hỏng tài sản”.
Cáo trạng của VKSND tỉnh Sóc Trăng truy tố hai tội trên. Ngày 22/3/2013, TAND tỉnh Sóc Trăng xử sơ thẩm, tuyên phạt bà Mai 7 năm 6 tháng tù, ông Tùng 01 năm tù về hai tội. Ngày 26/9/2013, Tòa phúc thẩm TAND tối cao tại TP.Hồ Chí Minh xử phúc thẩm, tuyên “Hủy toàn bộ bản án sơ thẩm để điều tra lại, do quá trình điều tra xét xử sơ thẩm vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng, chưa đủ căn cứ buộc tội”.
Sau đó, Cơ quan CSĐT Công an tỉnh Sóc Trăng có kết luận điều tra nội dung như cũ nhưng VKSND tỉnh Sóc Trăng đình chỉ điều tra tội “cố ý làm hư hỏng tài sản” để ngày 8/10/2015 ra cáo trạng truy tố tội “Cưỡng đoạt tài sản”. Ngày 18/11/2015 TAND tỉnh Sóc Trăng xử sơ thẩm lần hai, tuyên phạt bà Mai 7 năm tù, ông Tùng 01 năm tù. Bản án sơ thẩm này tiếp tục bị TAND cấp cao tại TP.Hồ Chí Minh xử phúc thẩm “Hủy toàn bộ (…) để điều tra theo quy định” vào ngày 18/8/2016.
Đến ngày 24/3/2020, Cơ quan CSĐT Công an tỉnh Sóc Trăng ban hành Quyết định số 02 đình chỉ điều tra bị can bà Phạm Thị Mai và Quyết định số 03 đình chỉ điều tra bị can ông Võ Thanh Tùng theo Điều 230 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 “Đã hết thời hạn điều tra vụ án mà không chứng minh được bị can đã thực hiện tội phạm”.
Như vậy, có phải bà Mai và ông Tùng đã được xác định bị oan về tội “Cưỡng đoạt tài sản”?
Đúng thế, sau khi nhận được quyết định đình chỉ điều tra của Cơ quan CSĐT Công an tỉnh Sóc Trăng, VKSND tỉnh Sóc Trăng không có ý kiến gì. Theo đúng thời hạn mà Luật Tố tụng quy định thì Quyết định số 02, 03 của Cơ quan CSĐT Công an tỉnh Sóc Trăng có hiệu lực thi hành. Ngày 29/6/2020, Chánh án TAND tỉnh Sóc Trăng ban hành Thông báo số 02/TA “Thụ lý hồ sơ yêu cầu bồi thường của bà Mai” và ngày 01/7/2020, Chánh án TAND tỉnh Sóc Trăng ban hành Quyết định số 170/2020/QĐ.CA cử người giải quyết bồi thường đối với yêu cầu của ông Tùng. Có thể thấy, TAND tỉnh Sóc Trăng với sự cầu thị kiên quyết sửa sai đã tiến hành thủ tục đúng quy định của Luật bồi thường Nhà nước để khắc phục hậu quả cho công dân.
Nhưng ngày 03/8/2020, Cơ quan CSĐT Công an tỉnh Sóc Trăng với phê chuẩn của VKSND tỉnh Sóc Trăng đã có Quyết định số 05/CSHS và số 06/CSHS thay đổi quyết định khởi tố bị can với bà Mai, ông Tùng từ tội “Cưỡng đoạt tài sản” sang tội “Công nhiên chiếm đoạt tài sản”. Cùng ngày, Cơ quan CSĐT Công an tỉnh Sóc Trăng ra Quyết định phục hồi điều tra bị can số 03/CSHS với ông Tùng và số 04/CSHS với bà Mai. Một ngày sau, VKSND tỉnh Sóc Trăng có Quyết định số 07/QĐ-VKSST-P1 và số 08/QĐ-VKSST-P1 đối với bà Mai, ông Tùng. Những quyết định này theo Luật sư thì có đúng thủ tục tố tụng hay không?
Việc phục hồi điều tra vụ án, thay đổi tội danh để tiến hành điều tra tội mới đối với hai công dân nói trên về thủ tục tố tụng là không đúng. Khởi tố điều tra đối với tội danh “Công nhiên chiếm đoạt tài sản” là oan cho bà Mai và ông Tùng.
Căn cứ nào để có thể kết luận như thế?
Về tố tụng. Cơ quan CSĐT và VKSND tỉnh Sóc Trăng khi phục hồi điều tra, thay đổi tội danh, phê chuẩn đã thực hiện không đúng quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự. Cụ thể, tại Quyết định đình chỉ điều tra bị can số 02, 03 ngày 24/3/2020 của Cơ quan CSĐT Công an tỉnh Sóc Trăng đã đình chỉ điều tra bà Mai, ông Tùng là căn cứ vào Điều 230 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 điểm b khoản 1 “Đã hết thời hạn điều tra vụ án mà không chứng minh được bị can đã thực hiện tội phạm”. Trong khi đó, Quyết định phục hồi điều tra bị can số 03/CSHS và số 04/CSHS ngày 04/8/2020 của Cơ quan CSĐT Công an tỉnh Sóc Trăng không căn cứ Điều 230 Bộ luật Tố tụng hình sự mà lại căn cứ Điều 235 Bộ luật này là trái pháp luật.
Bởi lẽ, Điều 230 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 đã quy định tại khoản 3 như sau: “Trong thời hạn 15 ngày kể từ ngày nhận được quyết định đình chỉ điều tra kèm theo hồ sơ vụ án của Cơ quan điều tra, nếu thấy quyết định đình chỉ điều tra có căn cứ thì Viện kiểm sát phải trả lại hồ sơ vụ án cho Cơ quan điều tra để giải quyết theo thẩm quyền; nếu thấy quyết định đình chỉ điều tra không có căn cứ thì hủy bỏ quyết định đình chỉ điều tra và yêu cầu Cơ quan điều tra phục hồi điều tra; nếu thấy đủ căn cứ để truy tố thì hủy bỏ quyết định đình chỉ điều tra và ra quyết định truy tố theo thời hạn, trình tự, thủ tục quy định tại Bộ luật này”.
Thực tế, VKSND tỉnh Sóc Trăng đã không làm gì trong vòng 15 ngày, đương nhiên đã xác định việc đình chỉ của Cơ quan CSĐT là đúng.
Đồng thời, Cơ quan CSĐT Công an tỉnh Sóc Trăng đình chỉ điều tra với lý do “Thời hạn điều tra đã hết mà không chứng minh được bị can thực hiện hành vi phạm tội”, sau đó lại phục hồi điều tra theo Điều 235 Bộ luật Tố tụng hình sự với lý do “Chưa hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự” là tự mâu thuẫn. Trường hợp này đối với tội “Công nhiên chiếm đoạt tài sản” chưa hề bị khởi tố trong suốt quá trình tố tụng, việc thay đổi tội danh khi thời hạn điều tra đã hết là trái quy định tại Điều 230 đã trích dẫn.
Còn về nội dung phục hồi điều tra là sai hay đúng?
Rất sai. Cơ quan CSĐT Công an tỉnh Sóc Trăng với phê chuẩn của VKSND tỉnh thay đổi tội danh sang “Công nhiên chiếm đoạt tài sản” với bà Mai và ông Tùng là không có căn cứ pháp lý. Bởi vì Cơ quan CSĐT và VKSND tỉnh Sóc Trăng đã kết luận bà Mai, ông Tùng không phạm tội “Cưỡng đoạt tài sản” đương nhiên cũng không phạm tội “Công nhiên chiếm đoạt tài sản” vì hai tội danh này có một điểm chung là cơ quan tiến hành tố tụng phải chứng minh được bà Mai và ông Tùng có chiếm đoạt tài sản. Việc điều tra 10 năm qua đã xác định là không chứng minh được hành vi chiếm đoạt tài sản.
Hơn nữa, việc chuyển nhượng tài sản giữa bà Mai với DNTN Vạn Hưng được UBND có thẩm quyền chứng thực là hợp pháp, nên không thể quy kết bà Mai “Công nhiên chiếm đoạt tài sản” của chính mình.
Cuối cùng, Luật sư có đề xuất gì?
Việc phục hồi điều tra, thay đổi khởi tố bị can của Cơ quan CSĐT Công an tỉnh Sóc Trăng có phê chuẩn của VKSND tỉnh Sóc Trăng đối với bà Mai và ông Tùng để tiến hành điều tra tội “Công nhiên chiếm đoạt tài sản” là vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng và tiếp tục gây oan sai cho họ. Nên ý kiến đề xuất của tôi là đình chỉ điều tra bị can đối với bà Mai và ông Tùng về tội “Công nhiên chiếm đoạt tài sản” Điều 172 Bộ luật Hình sự năm 2015 sửa đổi bổ sung năm 2017 vì hành vi không cấu thành tội phạm được quy định tại khoản 2 Điều 157 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015.
SÁU NGHỆ
