Để phát triển bền vững ngành cá tra Việt Nam, các nhà quản lý, viện trường và chuyên gia khuyến đề xuất và khuyến cáo cần phải thúc đẩy kinh tế tuần hoàn, có giải pháp hiệu quả xử lý các chất thải phát sinh trong qui trình nuôi và chế biến.
Ngày 5/10, tại thành phố Cần Thơ, Cục Thủy sản phối hợp Tổ chức sáng kiến thương mại bền vững (IDH) và Hiệp hội cá tra Việt Nam (VINAPA) tổ chức Hội thảo “Hợp tác công tư trong chế biến thủy sản – Kinh tế tuần hoàn, giảm phát thải chuỗi cá tra Việt Nam”.
Theo báo cáo của VINAPA, cá tra là đối tượng nuôi đặc thù tại các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long, tập trung nhiều nhất ở Đồng Tháp, An Giang, Cần Thơ, Bến Tre, Vĩnh Long… Tổng diện tích nuôi gần 6.000ha, sản lượng thu hoạch hơn 1,5 triệu tấn, xuất khẩu đi hơn 150 thị trường, mang về kim ngạch 2,4 tỷ USD năm 2022. Tuy nhiên, bên cạnh kết quả đạt được, ngành cá tra vẫn còn những tồn tại, hạn chế trong chuỗi sản xuất, chế biến, xử lý môi trường cũng như mối liên kết, tiêu thụ sản phẩm.
Phát tại hội thảo, ông Trần Đình Luân Cục trưởng Cục Thủy sản cho biết, theo định hướng ngành chế biến thủy sản và đề án bảo vệ môi trường ngành thủy sản giai đoạn 2021 – 2030 xác định, kinh tế tuần hoàn là một trong những mục tiêu ngành thủy sản cần hướng tới, đó là “ xây dựng và phát triển các mô hình kinh tế tuần hoàn, kinh tế xanh trong hoạt động thủy sản để bảo vệ môi trường và phát triển bền vững ngành thủy sản”.
Theo ông Luân, để ngành hàng cá tra phát triển bền vững, cần thiết phải thúc đẩy kinh tế tuần hoàn, hợp tác công – tư sẽ là một cách tiếp cận tốt, có khả năng kết nối một cách bình đẳng, phù hợp với năng lực và nhu cầu của các bên, từ cơ quan quản lý trung ương, địa phương đến các doanh nghiệp liên quan trong chuỗi, kết nối được cả các nhà khoa học cùng tham gia công tác nghiên cứu, phát triển. Từ đó, làm cơ sở đề ra các giải pháp công nghệ sản xuất tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải trong chuỗi, giúp ngành hàng cá tra phát triển bền vững.
Việc khởi động các nghiên cứu về hiện trạng, phân tích đánh giá các thách thức mà ngành hàng đang gặp phải, điểm mạnh, điểm yếu khi ngành hàng cá tra định hướng theo mô hình kinh tế tuần hoàn sẽ bước đầu làm cơ sở đưa ra những giải pháp công nghệ sản xuất tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải trong chuỗi, giúp ngành hàng cá tra phát triển bền vững, ông Luân nhấn mạnh
Tiến sĩ Phạm Thị Thu Hồng – Phó Tổng thư ký Hiệp hội Cá tra Việt Nam, cho rằng nghề nuôi cá tra phục vụ cho chế biến và xuất khẩu ở ĐBSCL có nhiều tiềm năng để phát triển. Tuy nhiên, cá tra được nuôi thâm canh trong ao đất, hoàn toàn bằng thức ăn viên công nghiệp. Vùng nuôi không tập trung mà chủ yếu là trang trại của doanh nghiệp, hộ nuôi lẻ, hệ thống cơ sở hạ tầng phục vụ nuôi thiếu đồng bộ…; Nếu chỉ chú trọng phát triển về diện tích và năng suất nuôi để thu lợi nhuận mà bỏ quên vấn đề ô nhiễm môi trường sẽ là cản trở lớn nhất cho việc phát triển nghề nuôi và xuất khẩu trong thời gian tới.
Theo Tiến sĩ Hồng, trước những tiềm năng và thách thức của ngành hàng cá tra, có thể nhận định trách nhiệm xã hội doanh nghiệp là yếu tố sống còn để tăng sức cạnh tranh của ngành thủy sản Việt Nam. Vì vậy, để ngành cá tra phát triển bền vững cũng cần chú trọng đến vấn đề bảo vệ môi trường, đặc biệt là phải nghiên cứu đưa ra các giải pháp hợp lý, có tính thực tiễn cao để xử lý các chất thải phát sinh trong quá trình nuôi và chế biến cá tra.
Theo các nghiên cứu của các viện trường, và các chuyên gia để đạt sản lượng trung bình khoảng 200 tấn cá/ha cần sử dụng lượng thức ăn tối thiểu 320 tấn và lượng chất hữu cơ thải ra môi trường khoảng 256 tấn. Với sản lượng trên 1,5 triệu tấn là thách thức lớn đối với các vùng nuôi tập trung, bởi việc xử lý chất thải từ ao nuôi hiện nay chủ yếu là thay nước, chế phẩm sinh học, hút bùn… định kỳ thường xuyên, chỉ có một số vùng nuôi áp dụng công nghệ hiện đại.
Hiện nay, cả nước có trên 100 cơ sở chế biến cá tra với tổng công suất thiết kế ước đạt 1,5 triệu tấn nguyên liệu/năm. Các cơ sở được trang bị máy móc thiết bị và công nghệ hiện đại, đáp ứng tốt các yêu cầu và tiêu chuẩn của thị trường xuất khẩu. Nhưng chế biến phụ phẩm ra sản phẩm cao cấp chưa nhiều, chưa tận thu nên làm tăng ô nhiễm cho nước thải chế biến. Đa phần các hệ thống xử lý nước thải áp dụng công nghệ truyền thống nên chưa đạt hiệu quả tối ưu, tăng chi phí khiến giá thành sản xuất cao…
Tại hội thảo, các viện trường, tổ chức và doanh nghiệp như: Viện nghiên cứu nuôi trồng Thủy sản 2. Trường Đại học Thủy sản Cần Thơ, Idh, Wares, MFC, Công ty Huỷnh Lạc ,…. đưa ra các kết quả nghiên cứu cùng các khuyến nghị về sự cần thiết hiện nay đối với ngành hàng cá tra là các địa phương cần xây dựng quy hoạch chi tiết, đồng bộ vùng nuôi với hệ thống cấp và thoát nước riêng biệt. Tiến tới hình thành những vùng sản xuất cá tra tập trung, nhân rộng mô hình nuôi cá tra công nghệ cao, tuần hoàn, tận dụng bùn thải thu hồi tạo thành sản phẩm phân bón cho cây trồng để giảm phác thải. Tăng cường kiểm soát chất lượng cá tra bố mẹ, con giống thương phẩm, chất lượng thức ăn, kiểm soát bệnh cá để giảm thiểu chất thải tác động môi trường.
Trường Ca – Theo tongcucthuysan.gov.vn
