Sau hai năm từ 1/1/2015 đến 31/12/2016, Công ty Cổ phần bóng đèn Điện Quang đã hoàn thành nhiệm vụ khoa học do Bộ Công Thương đặt hàng “Nghiên cứu chế tạo thành đèn pha LED công suất 400W thay thế cho các đèn sợi đốt công suất 2000W phục vụ đánh bắt thủy, hải sản kiểu pha – xúc”. Các sản phẩm đã được thử nghiệm trên tàu cá BTh 59533 TS tại Bình Thuận. Kết quả thử nghiệm cho thấy các bộ đèn LED 400W cho trường sáng tương đương bộ đèn sợi đốt 2000W nhưng lượng dầu tiêu thụ dầu đã giảm khoảng 50% và hạn chế được các sự cố hỏng hóc của máy tàu.
Tổng quan về nghề pha xúc
Pha xúc là một phương pháp khai thác hải sản dùng đèn phổ biến ở các tỉnh phía Nam Việt Nam. Sản phẩm chính của nghề pha xúc là cá cơm, cá trích và các loại thủy sản trên mặt nước biển làm nguyên liệu cho công nghiệp nước mắm.
Để phục vụ cho việc đánh bắt,các tàu pha xúc thường được trang bị hai hệ thống chiếu sánglà hệ đèn chong và đèn pha:
Hệ đèn chong có tổng công suất khoảng 15kW – 20kW bao gồm các đèn Metal Halide và đèn sợi đốt công suất từ 500W đến 1000W, được bật suốt đêm để “dụ” cá từ xa tới.
Hệ đèn pha có công suất từ 30kW đến 50kW gồm các đèn sợi đốt, công suất mỗi bóng từ 2000W đến 5000W và chỉ bật sáng khi đã phát hiện được luồng cá trong tầm đánh bắt.
Khi đánh bắt, dàn đèn pha được bật sáng đột ngột với điện ápcủa máy phát điện rất cao từ 280V- 300V,tạo ra chùm sáng có cường độ rất lớn chiếu trực tiếp vào đàn cá. Khi đàn cá đã nhao lên mặt nước thì giảm nhanh điện áp của máy phát để cường độ của chùm sáng giảm nhanh từ trạng thái “rất sáng” đến “đỏ quạch”rồi tối hẳn, (Quá trình này ngư dân gọi là lu hệ đèn). Sự sáng tối đột ngột đã làm đàn cá bị “choáng” và mất phương hướng. Khi đó các ngư phủ dùng lưới xúc sản phẩm. Chính cách thao tác như vậy nên kiểu đánh cá này được gọi là pha xúc. Hình 1 là ảnh hệ đèn pha xúc bằng đèn sợi đốt của ngư dân Bình Định
Những hệ lụy của phương pháp đánh cá kiểu pha xúc
Hệ thống đèn pha công suất lớn, hiệu suất phát quang rất thấp (15 lm/W -20lm/W) đã gây ra nhiều thách thức đối với nghề pha xúc, đó là:
Tiêu thụ nhiều dầu máy làm tăng kinh phí cho mỗi chuyến đi biển, phát thải nhiều khí nhà kính CO2 vào khí quyển, tác động tiêu cực đến môi trường;
Hệ thống chiếu sáng công suất lớn, khởi động ở điện áp quá cao và đóng ngắt liên tục dễ gây sự cố cho máy phát điện và các máy chính của tàu như biến dạng trục, gẫy chân vịt…đe dọa sự an toàn tính mạng và tài sản của ngư dân khi đi biển.
Các nhược điểm trên đã trở thành một thách thức lớn đối với nghề khai thác thủy hải sản kiểu pha xúc ở Việt Nam.
Các kết quả nghiên cứu, thử nghiệm
Đề tài đã chế tạo thành công một dàn đèn gồm 10 bộ đèn pha LED công suất 400W.Hệ 10 bộ đèn LED 400W đã được thử nghiệm trên tàu cá số BTh 99533 TS của chủ tàu Nguyễn Ngọc Đãi tại Phường Mũi Né, Thành phố Phan Thiết, Tỉnh Bình Thuận. Các thông số kỹ thuật của bộ đèn LED 400W được trình bày trong bảng 1để so sánh với bộ đèn sợi đốt 2000W.
Các lợi ích của sản phẩm LED 400W
Lợi ích kinh tế:Sử dụng các dữ liệu: (1) Thời gian thắp sáng trung bình của đèn pha là 4giờ/01đêm, (2) Mỗi năm ngư dân đi biển 250 ngày, tức là thắp sáng đèn pha trong 1000 giờ, (3) Tuổi thọ 15.000 giờ của bộ đèn LED ứng với 15 năm đi biển, (4)Trong mỗi giờ, mỗi kWh điện thắp sáng tiêu thụ 0,4lít dầu diesel, (5)Giá dầu diesel là 15.000đ/kg. Các tính toán được trình bày trên bảng 2.
Theo bảng 2, nếu mỗi tàu dùng hệ 10 đèn LED thay cho 10 bộ đèn sợi đốt thì lợi ích kinh tế thu được trong một năm là:
[(108.000.000đ – 28.000.000đ):15 năm] x 10 bộ đèn = 53.300.000đ (ứng với khoảng 4.500.000đ/ tháng).
Đây là lợi ích không nhỏ đối với các hộ làm nghề khai thác thủy hải sản.
Đối với tàu đóng mới, khi dùng đèn LED, chủ tàu sẽ tiết kiệm được lượng kinh phí đáng kểđể mua máy phát điện vì công suất máyđã giảm đi khoảng 3 lần. Ngoài ra, khi dùng hệ thống đèn LED công suất nhỏ và hoạt động với điện áp chừng 120V sẽ làm chomáy tàu bền hơn và hạn chế được các sự cố, đảm bảo an toàn cho hoạt động đánh bắt.
Lợi ích bảo vệ môi trường
Theo tính toán, mỗi lít dầu diesel cháy hết sẽ phát vào bầu khí quyển 3 kg khí nhà kính CO2. Tổng số tàu pha xúc trong cả nước là 1500 chiếc, giả sử mỗitàu được trang bị 15 đèn LED 400W.
Chúng ta tính được lượng khí nhà kính CO2 được tiết giảm của đội tàu pha xúc trong cả nước trong một vòng đời hoạt động của đèn LED, ứng với 15 năm là:
(6000 – 1200) lít/đèn x 3 kg CO2/ lít x 15 đèn/01tàu x 1500 tàu = 324.000.000 kg. Đây là con số đáng kể về cắt giảm khí nhà kính trong một hoạt động kinh tế biển.
Kết luận và kiến nghị:
Với những phân tích trên, chúng tôi cho rằng, đây là một đề tài gắn liền với thực tiễn sản xuất. Sản phẩm khoa học của đề tài là các đèn LED 400W, với nhiều ưu điểm vượt trội so với các sản phẩm truyền thống sẽ có nhiều cơ hội được phổ cập trên các tàu cá kiểu pha xúc tại Việt Nam.
Đề tài có tính thời sự cao vì nó phù hợp với những chủ trương, chính sách lớn của Chính phủ trong giai đoạn hiện nay, là tăng cường năng lực của đội tàu khai thác thủy hải sản trong cả nước để góp phần phát triển kinh tế biển.
Nếu sản phẩm của đề tài được triển khai rộng rãi trên các tàu cá pha xúc trong cả nước sẽ góp phần vào cuộc vận động “Xây dựng kế hoạch hành động tăng trưởng xanh” của Chính phủ, xây dựng nghề khai thác hải sản bền vững, nâng cao đời sống của ngư dân và góp phần giữ gìn an ninh biển đảo của Tổ quốc.
Chúng tôi đánh giá cao ý tưởng và năng lực của Công ty cổ phần bóng đèn Điện Quang trong việc nghiên cứu chế tạo các sản phẩm chiếu sáng phục vụ ngành nông nghiệp và đặc biệt là các sản phẩm LED thay thế các loại đèn truyền thống trên các tàu khai thác thủy hải sản ở Việt Nam.
Tuy nhiên, chúng tôi kiến nghị, đề tài này không nên “dừng lại” sau nghiệm thu, mà công ty Điện Quang cần tiếp tục nghiên cứu, thử nghiệm và hoàn thiện sản phẩm LED 400W để tiến tới thương mại hóa sản phẩm rộng rãi trong cả nước.
Lê Hải Hưng
