Nước ta cơ bản kinh tế nông nghiệp (trồng trọt và thủy sản), có tiếng trên thị trường là nông sản, dân số phần đông nông dân ở nông thôn. Nhiều bạn trẻ khởi nghiệp chọn nông nghiệp với dân quê để gánh vác trọng trách hiện đại hóa đất nước, nâng cao vị thế nông dân.
Vào xuân nhớ bạn trẻ
Cô Mai Thị Thùy Trang đang kiểm tra chất lượng sản phẩm của Tập đoàn Samsung ở thành phố Hồ Chí Minh, lương tháng 25 triệu đồng, nộp đơn nghỉ để về quê khởi nghiệp. Quê của cô tận ấp Lung Đước, xã Tam Giang (Năm Căn, Cà Mau) và cô khởi nghiệp bằng việc giúp dân quê phát triển thủy sản sinh thái dưới tán rừng ngập mặn.
“Thấy quê hương giàu tiềm năng thủy sản sinh thái mà thị trường gần xa đang ưa chuộng, nhưng nghèo hoài thì buồn lắm. Do sản xuất không theo quy trình tiên tiến, và tôi đi làm ở Samsung đã học được kỹ năng kiểm tra chất lượng nên quyết góp phần thay đổi”, Trang bộc bạch. Cô dầm mình vào 6,2 ha rừng đước ngập mặn của gia đình, tập trung nuôi tôm, cá, cua hoàn toàn tự nhiên. Khó khăn ngặt nghèo đủ thứ, Trang vượt qua và lập nên Hợp tác xã Tài Thịnh Phát với 7 hộ dân cùng 55 ha; đến nay hướng dẫn thành công thêm 25 hộ dân cùng 125 ha nữa chuẩn bị kết nạp vào Hợp tác xã. Sản phẩm chủ yếu cung cấp cho trường học, cơ quan, nhà máy ở thành phố Hồ Chí Minh; một phần đưa ra Hà Nội.
Sinh viên Nguyễn Phương Khánh đang học năm thứ tư ngành Công nghệ Kỹ thuật hóa học Trường Đại học Trà Vinh cùng ba người bạn khởi nghiệp bằng việc biến vỏ tôm lột thành nhựa sinh học, làm ra nhiều sản phẩm giá trị. Quê nhà xã Long Vĩnh (Duyên Hải, Trà Vinh) một vùng nuôi tôm, nhà Khánh nuôi 6 ha. Con tôm lớn qua nhiều lần lột vỏ và vỏ tôm tích tụ trong ao dễ sinh dịch bệnh, vớt lên bờ cũng gây ô nhiễm môi trường. Khánh và nhóm bạn với kiến thức học được, đã biến vỏ tôm lột thành nhựa sinh học để làm ra cốc, muỗng, ống hút, đồ chơi trẻ em; hỗ trợ nông dân tăng thu nhập.
Nhiều bạn trẻ nữa đã khởi nghiệp với dân quê trên mọi miền đất nước.
Kỷ niệm xưa và nay
Tuy nhiên, tỷ lệ khởi nghiệp với dân quê trong tuổi trẻ chưa cao. Hầu hết bạn trẻ về quê để du ngoạn, ăn uống đặc sản. Không thể hoàn toàn trách các bạn trẻ khi nhiều người lớn tuổi cũng vậy. Dễ thấy nhiều chương trình truyền thông, người lớn tuổi kể về kỷ niệm với nông dân toàn chuyện được nông dân nhường cho ăn nọ, uống kia. Rất ít ở mức hầu như không có “kỷ niệm sâu sắc với nông dân” của người nổi tiếng mọi giới đã giúp nông dân bớt cơ cực, nên khá giả.
Tôi nhớ về tuổi thơ hơn nửa thế kỷ trước, một hôm, cán bộ xã đưa một nhà báo đến gặp cha mẹ tôi là nông dân gương mẫu. Từ sáng sớm, cha mẹ tôi vét tiền dành dụm chạy mua con vịt và chai rượu để đón khách quý. Ông nhà báo dáng thấp đậm, đeo cái máy ảnh trước ngực tỏa hào quang, chụp ảnh và hẹn gửi ảnh về. Được chụp ảnh và có ảnh là giấc mơ thời đó. Cho đến giờ, tôi chưa được thấy tấm ảnh và bài báo nếu có.
Nên bây giờ, mỗi lần nghe những người lớn tuổi say sưa kể kỷ niệm được nông dân đãi ăn uống, tôi cứ bất giác buồn nhớ chuyện nhà. Rồi đi viết báo, gặp nông dân đang làm việc, đề nghị họ dừng tay để hỏi chuyện, khi chia tay tôi gắng mua sản phẩm của họ, nếu không có thì dúi tay họ ít tiền. Mọi nông dân đều đẩy tay tôi ra nhưng tôi kiên quyết hơn. Lại thấy không ít nhà báo hỏi chuyện nông dân xong quay lưng bước đi lặng lẽ; nhà báo quay hình nhờ nông dân diễn động tác sản xuất, khi bước đi cũng thản nhiên lặng lẽ.
Nông dân thời nay đã ít mơ mộng “hoa-lá-cành” như trước. Thời trước, được chụp ảnh, quay phim để “lên báo đài” là một giấc mơ, niềm khích lệ vượt nhọc nhằn. Giấc mơ ấy nay không còn, bởi nếu muốn thì nông dân cũng có thể chụp ảnh, quay phim đưa lên mạng xã hội cho nhiều người xem. Ước mơ của nông dân bây giờ thiết thực hơn về năng suất, chất lượng nông sản tăng tính cạnh tranh trên thị trường để bán được nhiều nơi, được khá giả, qua đó nâng cao vị thế xã hội. Thêm bảo vệ môi trường xanh để cuộc sống yên lành, hạnh phúc lâu dài. Nên người từ đâu xuất hiện, xen vào cuộc sống của nông dân mà không thiết thực giúp chút gì cho bớt lam lũ, thì chỉ gây phiền phức. Không ít hộ gia đình và tập thể nông dân sản xuất giỏi đã than thở sau thời gian đón nhiều đoàn đến “tham quan học tập” chỉ tốn nước, rác nhà.
Không quá lo “giáo dục gốc rễ”
Mới đây, Vườn Quốc gia Tràm Chim đưa vào báo cáo năm chuyện tốn kém khách khứa. Tràm Chim là khu đất ngập nước ngọt điển hình sinh thái đồng bằng sông Cửu Long, nằm giữa vùng Đồng Tháp Mười thuộc tỉnh Đồng Tháp; rộng 7.313 ha, có hơn 28% loài cá nước ngọt và hơn 25% loài chim cả nước cùng nhiều hệ thực vật. Việc bảo tồn gặp khó khi nhân viên thu nhập thấp nên thiếu yên tâm, lại không thể nâng lên vì phải tiếp nhiều khách.
Báo cáo tổng kết tài chính của Vườn viết: “Do tính chất đặc thù của đơn vị bảo tồn đa dạng sinh học và phát triển du lịch nên phải tiếp nhiều đoàn khách từ các sở, ngành trong và ngoài tỉnh, các vườn quốc gia và khu bảo tồn đến giao lưu học hỏi kinh nghiệm, phát sinh nhiều chi phí. Do đó kinh phí tiết kiệm để chi thu nhập tăng thêm cho viên chức, nhân viên trong đơn vị còn nhiều hạn chế”. Từ đó, Vườn đặt ra một nhiệm vụ đặc biệt: “Tiết kiệm chi phí tiếp khách để tăng thu nhập cho viên chức, nhân viên trong đơn vị”. Thực hiện gian nan vì còn phụ thuộc vào sự thông cảm sẻ chia của khách quý gần xa.
Thật là mong khách quý đến với nông dân, càng yêu cuộc sống càng biết ơn nông dân, nông nghiệp và sẻ chia gánh nặng. Nước ta cơ bản nông nghiệp (trồng trọt và thủy sản), nhiều năm nay vượt qua các thách thức trước hết nhờ đủ ăn và còn xuất siêu nông sản. Năm 2020 đại dịch Covid-19 nhấn chìm nhiều ngành, nhưng nông nghiệp vẫn tăng trưởng, xuất siêu, khẳng định vị trí nền tảng. Chủ yếu nhờ nông dân cần cù, sáng tạo.
Đất nước phát triển đi lên hiện đại phải từ nền tảng nông nghiệp, nông thôn, nông dân. Kỳ vọng không nhỏ đặt vào các bạn trẻ khởi nghiệp với dân quê nhiều hơn nữa, thành công hơn nữa. Cũng mong chính sách, các chương trình phát triển hỗ trợ thiết thực cho nông dân thế hệ mới khởi nghiệp thành công. Bớt đi thói quen nói đến phát triển nông nghiệp, nông thôn hay hô hào “tuyên truyền giáo dục nông dân”. Nông dân đã rất sáng tạo như lịch sử chứng minh. Nông nghiệp, nông thôn sẽ đổi mới mạnh mẽ hơn khi có tuổi trẻ chung sức gánh vác trọng trách với đất nước, theo gương quên mình của nông dân. Giống như cây xanh tươi, hoa-lá-cành biết đón ánh nắng mặt trời để giữ gốc rễ thêm bền vững. Nếu cứ hô hào “truyền truyền giáo dục nông dân” thì chẳng lẽ hoa-lá-cành có thể “tuyên truyền giáo dục gốc rễ”, kết cục sẽ về đâu?
SÁU NGHỆ-LAN ANH
