Con người ngày càng biết tận dụng ánh sáng để nâng cao chất lượng cuộc sống của mình. Các nguồn sáng mà tương lai sẽ chủ yếu là LED ngày càng được nâng cao các thông số quang điện. Các máy móc chế tạo các nguồn sáng, các linh kiện hỗ trợ ngày càng hiện đại, tăng rất nhanh về sản lượng sản xuất. Các dụng cụ, thiết bị cũng ngày càng đa dạng để phù hợp với yêu cầu của đối tượng được chiếu sáng.
Các cơ sở sản xuất ngày càng nhiều ở các nước đã phát triển, cũng như các nước chưa phát triển, nhân công ngày càng tăng và có trình độ ngày càng cao hơn. Hơn hết, càng ngày càng nhiều người tiêu dùng sử dụng LED. Hầu như địa phương nào trên thế giới tôi đã đi qua đều thấy người ta sử dụng LED. Với đà phát triển đó, kỹ thuật chiếu sáng bằng LED ở Việt Nam đang phát triển mạnh, nhưng để LED trở thành nguồn sáng của thế kỷ 21 còn phải vượt qua rất nhiều trở ngại. Ở Việt Nam có thể thực hiện những biện pháp sau để phục vụ mục đích này:
1. Ngày 14/4/2016, trong Hội nghị chiếu sáng toàn quốc của hội chiếu sáng Việt Nam có nhiều công ty nước ngoài tham dự, như tôi đã nói trên diễn đàn trước lúc bế mạc: “ Rất mừng rằng trong các gian trưng bày các thiết bị chiếu sáng hôm nay không hề có bóng đèn cao áp thủy ngân, huỳnh quang Compact. Điều này trùng hợp với lời tôi đã kêu gọi trong triển lãm LED năm 2010 ở kinh đô đèn thế giới Củ Chấn là: Hãy loại bỏ các loại đèn huỳnh quang phải dùng LED”. Nhưng ngay trong tháng trước, tại rất nhiều nơi tôi đã qua như: sân bay Nội Bài, các công sở, các đơn vị quân đội, công an không chỉ đang dùng mà còn dùng ngày càng nhiều các đèn ống huỳnh quang có bóng T10 chấn lưu sắt từ, cao áp thủy ngân, Halogen. Điều đó chứng tỏ, quá trình tuyên truyền bằng nhiều phương pháp, tốn rất nhiều tiền của, công sức vẫn chưa thấm được vào tiềm thức của mọi người hoặc người ta vẫn cố ý sử dụng các loại đèn chất lượng thấp vì lợi ích cá nhân. Thực tế từ năm 2003, Thủ tướng Phan Văn Khải đã ký quyết định về sử dụng điện hiệu quả và tiết kiệm. Tôi tin rằng những người thiết kế và hầu hết những người sử dụng đều biết nhưng không chịu chấp hành. Phải có chế tài mạnh trong kiểm tra, thẩm định thiết kế xây dựng.
2. Phải thành lập, phát triển các cơ sở nghiên cứu, sản xuất LED, các dụng cụ, thiết bị hỗ trợ chiếu sáng bằng LED. Nếu không có bước thứ nhất này, chúng ta không thể có bước thứ 2, thứ 3 và công nghệ chiếu sáng bằng LED ở Việt Nam chỉ là hớt váng. Rất tiếc là trong các hội nghị Vật lý tôi chưa tìm thấy một bản báo cáo nào nghiên cứu về chiếu sáng bằng LED, không có một bài báo cáo khoa học nào về Diode phát quang cũng như trong các hội nghị chiếu sáng chưa có bài nào về kỹ thuật chiếu sáng bằng LED có tính khoa học chuyên ngành.
3. Phải đưa kiến thúc về Diode phát quang, quang điện tử vào trong chương trình Sách giáo khoa phổ thông cũng như đại học. Đầy đủ kiến thức cơ bản và ứng dụng. Hiện nay trong sách giáo khoa Vật lý lớp 7 mới có một đoạn giới thiệu về LED có một chân ngắn và một chân dài, cho dòng điện đi qua LED phát sáng- quá thô thiển và sơ sài. Thật vô lý khi mà hầu hết giáo viên phổ thông, giảng viên đại học, thậm chí là giáo sư, tiến sĩ Vật lý không biết nguyên tắc phát quang của LED.
4. Tổ chức những buổi tập huấn cho những người sống bằng các công việc liên quan đến chiếu sáng. Để họ biết cách sử dụng đèn LED, thiết kế hệ thống chiếu sáng phù hợp với đối tượng chiếu sáng.Từ đó có thể sáng tạo, thay đổi cấu hình LED cho phù hợp với yêu cầu. Theo lời mời của Sở Công thương Bắc Ninh, Bắc Giang, Vĩnh Phúc, An Giang, Cà Mau, Thái Bình, Nam Định, Đắk Lắk,…có nhiều đợt là kết hợp với Trung tâm sáng tạo xanh tôi đã đi giảng về LED và ứng dụng của nó cho rất nhiều cán bộ, nhân dân. Một số đơn vị quân đội, công an đã tiến hành sử dụng LED hiệu suất cao.
5. Tổ chức triển lãm, thi những biện pháp chiếu sáng hợp lý, hiệu quả, an toàn và tiết kiệm điện bằng LED. Từ đó xây dựng những mô hình mẫu cho hộ gia đình, trường học, nhà văn hóa, hội trường, trang trại chăn nuôi, trồng trọt, tàu biển, kể cả các nhà máy, các công trình kiến trúc lớn,…nhất là các khu công nghiệp có yếu tố nước ngoài. Tháng 6/2015, tôi được mời tới giảng về LED cho các cán bộ chủ chốt của Ace Cook, sau đó hướng dẫn họ lắp và dùng thử ở nhiều vị trị trong nhà máy. Từ tháng 9 năm đó tới nay hàng trăm đèn LED KP có hiệu suất sử dụng 95%, có hiệu suất phát quang 100 lumen/W được thắp ở nhiều vị trí quan trọng, chỉ có hệ số suy giảm do ốp nhựa bị lão hóa là 8%. Ngày 9/11/2015, trong khuôn viên ở nhiều vị trí của công ty Foxcom ở Bắc Ninh, đèn KP cho quang thông hơn hẳn đèn của công ty này sản xuất và hiệu suất sử dụng gần gấp đôi. Tháng 11/2016, trong khu công nghiệp Đồng Văn nhiều đoạn đường nội bộ đã được sử dụng đèn LED so người Việt Nam thiết kế đẹp hơn, bền hơn, hiệu suất chiếu sáng cao hơn nhưng lại rẻ hơn nhiều, tất nhiên đến giờ vẫn chưa có đèn nào cháy hỏng.
6. Hiện nay ở nhiều vùng chưa có điện lưới hoặc trên tàu thuyền nhỏ phải dùng đèn 24V, và nhiều tàu xa khơi phải thắp sáng để đánh bắt hải sản, việc sử dụng đèn LED là tất yếu và tối ưu. Cần phải sản xuất nhiều loại LED cho những nơi như vậy. Ngày 17/8/2016, phải đi xe máy 17km và đi bộ 3km tới thôn E rớt, xã Cư Pui, huyện Krông, Đắk Lắk tôi không ngờ nhà nào cũng dùng hệ thống chiếu sáng bằng LED với điện năng cung cấp từ các loại pin mặt trời do nhiều công ty bán. Trong bất kỳ nhà nào họ đều phải mua đèn LED với giá 240.000 đồng/ 3W. Đèn LED chúng tôi mang tới giá chỉ bằng 1/9 nhưng lại sáng hơn. Ngày 27/2/2017 tại xã Nguyễn Phích, huyện U Minh, Cà Mau trong một phòng làm việc tất cả các bóng Compact có danh định 65W đều cháy từ lâu được thay bằng bốn đèn LED KP 10W. Hai hôm sau, trên núi Cấm, huyện Tịnh Biên, An Giang các đèn LED KP 12V-14W, giá 80.000 đồng/ cái sáng hơn hẳn các đèn LED cũ có giá đỡ là nhôm để làm khung kính, không chụp nhựa, giá 350.000 đồng/ đèn. Ở ba nơi trên đều có LED tích điện, thân bóng hở nên các con bọ nhỏ chui vào rất nhiều, trên vỏ bóng ghi công suất danh định 9W nhưng đo được có gần 3W.
Ở Thái Bình, Nghệ An trên các tàu đánh cá nhỏ với acquy 24V bà con dùng bóng đèn dây tóc nóng sáng 60W. Hầu như chuyến đi nào cũng có vài bóng cháy hỏng. Riêng đối với tàu vận tải, sau mỗi chuyến đi xa phải mua mới hàng rổ bóng đèn. Đã hai năm nay, một số tàu cá, tàu vận tải ở Diêm Điền- Thái Bình, Diễm Châu- Nghệ An đã dùng LED KP nhưng chưa hề cháy. Các bóng đèn dây tóc nóng sáng 60W đã được thay bằng LED
KP 5W.
7. Năng lượng Pin mặt trời sắp được sử dụng rộng rãi. 20% lượng điện năng tiêu thụ dùng cho chiếu sáng nên phải gấp rút tạo các loại đèn LED có hiệu suất tiêu thụ từ 90% trở lên.
8. Trong mối liên hệ phổ biến phải phát triển ngành cơ khí, đặc biệt là cơ khí trinh sát, công nghệ vật liệu mới trong đó có bán dẫn, nhựa. Hơn hết phải phát triển ngành điện tử để cung cấp năng lượng cho LED theo yêu cầu.
9. Với tình hình hiện nay, các nhà công nghệ khoa học về LED ở Việt Nam phải nhanh chóng, thậm chí phải hy sinh chút quyền lợi của mình để đưa LED vào các hoạt động sinh hoạt, sản xuất. Người dân sử dụng càng nhiều LED thì khả năng phát triển công nghệ LED càng tăng. Từ 30/6/2016 đén nay, ở nhiều xã như Hải Hà, Hải Chính- Nam Định, Bắc Hải, Nam Cường- Thái Bình đã có tổ điện lắp rắp các đèn LED cho trường mầm non, trụ sở xã, bệnh xá, trường tiểu học, Trung học cơ sở, đường làng, ngõ xóm dưới sự hướng dẫn của các nhà công nghệ. Riêng xã Cư Pui với 69 đèn đường một tháng đã tiết kiệm được một triệu đồng mà đường liên xã sáng hơn, độ rọi sáng đều hơn, từ ngày lắp chưa hề có đèn nào hỏng.
TS Nguyễn Văn Khải
