Hệ thống chiếu sáng công cộng (CSCC) TP Hồ Chí Minh hiện có 136.869 bộ đèn, đã phân cấp cho Công ty TNHH một thành viên Chiếu sáng công cộng TP Hồ Chí Minh quản lý. Trong đó loại một cấp công suất có 97.039 bộ gồm 1.200 đèn LED, 11.013 bộ đèn thuộc trung tâm điều khiển (đèn 1 cấp công suất nhưng gắn thêm bộ điều khiển tiết giảm UDC); loại hai cấp công suất có 39.830 bộ. Nhiều giải pháp kỹ thuật, quản lý đã được cty áp dụng, triển khai có hiệu quả; nhưng trong quá trình triển khai đã bộc lộ nhiều hạn chế, đặc biệt, quy định về đấu thầu và định mức lao động còn còn nhiều bất cập, cần chỉnh, sửa kịp thời.
Cần có thêm giải pháp kỹ thuật
Ba nhóm giải pháp cùng lúc được thực hiện. Trước hết là thay đổi công nghệ của hệ thống (có đầu tư). Trung tâm điều khiển CSCC dùng công nghệ Luxicom cho 11.013 bộ đèn chiếu sáng công cộng. Bộ điều khiển UDC (lắp đặt tại đèn) có chức năng nhận lệnh từ trung tâm điều khiển hoặc các bộ điều khiển lắp đặt tại tủ điều khiển chiếu sáng để điều khiển tắt/mở/tiết giảm bộ đèn. Kết nối hệ thống chiếu sáng với trung tâm điều khiển CSCC bằng các tủ điều khiển GPGS và các thiết bị tiết kiệm điện lắp đặt tại đèn; bao gồm tủ (thay thế tủ điều khiển chiếu sáng hiện hữu) và các bộ SAPDIM/ZDIM lắp đặt tại bộ đèn; đã lắp đặt tại nhiều tuyến đường (đặc biệt đường Nguyễn Huệ), thí điểm trên đường Mai Chí Thọ, đang phát huy hiệu quả lắp đặt.
Trong nhóm giải pháp thay đèn (có đầu tư), chú trọng hệ thống đèn 2 cấp công suất. Sử dụng các thế hệ đèn HPS mới đã có cải tiến tăng hiệu năng sử dụng lên từ 5% đến 30% hiệu suất quang. Sử dụng đèn năng lượng xanh (gió, mặt trời), đèn LED, hiện có khoảng 1.200 bộ đèn LED.
Trong nhóm giải pháp quản lý (không đầu tư), nhấn mạnh giải pháp điều chỉnh hợp lý thời gian đóng mở đèn; cắt giảm xen kẽ hệ thống đèn 1 cấp công suất (không thuộc hệ thống trung tâm điều khiển CSCC).
Thực tế trong hoạt động của Công ty CSCC thành phố Hồ Chí Minh cho thấy, cần chú trọng hơn nữa việc chọn công nghệ cho Trung tâm Điều khiển CSCC. Khi phát triển mới hệ thống chiếu sáng phải sử dụng đèn chiếu sáng hiệu suất cao (đèn LED). Khi thay hỏng, cháy, bảo trì chiếu sáng thì sử dụng đèn chiếu sáng hiệu suất cao (đèn LED). Khi lắp đặt tủ điều khiển chiếu sáng mới, nên lắp đặt loại có khả năng mở rộng GPRS để thuận lợi kết nối Trung tâm Điều khiển. Chọn loại tủ có khả năng đo ánh sáng trời để tự động tắt/mở.
Luật và nghị định đấu thầu còn vênh nhau
Tại Luật đấu thầu (Điểm c Khoản 3; điểm a, b Khoản 4, Điều 14 – Luật Đấu thầu – 43/2013/QH13), về ưu đãi trong lựa chọn nhà thầu, đối tượng được hưởng ưu đãi khi tham gia đấu thầu trong nước để cung cấp dịch vụ tư vấn, dịch vụ phi tư vấn, xây lắp, có quy định: “Nhà thầu là doanh nghiệp nhỏ; Việc tính ưu đãi được thực hiện trong quá trình đánh giá hồ sơ dự thầu, hồ sơ đề xuất để so sánh, xếp hạng hồ sơ dự thầu, hồ sơ đề xuất theo một trong hai cách: cộng thêm điểm vào điểm đánh giá của nhà thầu thuộc đối tượng được ưu đãi; cộng thêm số tiền vào giá dự thầu hoặc vào giá đánh giá của nhà thầu không thuộc đối tượng được ưu đãi.
Tuy nhiên, tại Khoản 3, Điều 6, Nghị định 63/2014/NĐ-CP ngày 26/6/2014 của Chính phủ, về ưu đãi đối với đấu thầu trong nước lại quy định Đối với gói thầu xây lắp có giá gói thầu không quá 5 tỷ đồng, chỉ cho phép nhà thầu là doanh nghiệp cấp nhỏ và siêu nhỏ theo quy định của pháp luật về doanh nghiệp tham gia đấu thầu.
Thực tế hiện nay các chủ đầu tư đều áp dụng Nghị định kể trên trong triển khai thực hiện, đồng nghĩa công ty như chúng tôi không được tham gia các gói thầu xây lắp có giá không quá 5 tỷ đồng đối với lĩnh vực chiếu sáng đô thị. Nói cách khác, chúng tôi không được ưu đãi trong quá trình đánh giá hồ sơ dự thầu, hồ sơ đề xuất để so sánh, xếp hạng hồ sơ dự thầu, hồ sơ đề xuất theo một trong hai cách như quy định tại Luật Đấu thầu.
Cơ quan có thẩm quyền các cấp cần xem xét, điều chỉnh quy định tại Nghị định kể trên theo hướng phù hợp Luật Đấu thầu, đảm bảo tuân thủ quy định về áp dụng văn bản pháp luật. Cơ quan có thẩm quyên các cấp cần sớm xem xét, tháo gỡ vướng mắc này, để doanh nghiệp như Công ty CSCC thành phố Hồ Chí Minh được tham gia mọi gói thầu xây lắp lĩnh vực chiếu sáng đô thị (không hạn chế giá trị gói thầu), đảm bảo công bằng giữa các doanh nghiệp.
Định mức chưa hợp lý với duy trì trạm đèn
Tại Quyết định 594/QĐ-BXD ngày 30/5/2014 (đã xem xét, đối chiếu thực tiễn và xây dựng điều chỉnh so với trước) của Bộ Xây dựng về công bố định mức dự toán duy trì hệ thống chiếu sáng đô thị, có hiệu lực từ ngày 1/6/2014, áp dụng cho công tác duy trì trạm đèn (Chương VI): định mức cao nhất 0,46/công/trạm/ngày (cho chế độ bằng thủ công); định mức thấp nhất 0,25/công/trạm/ngày (cho chế độ bằng thiết bị trung tâm điều khiển và giám sát – công nghệ điều khiển).
Tuy nhiên, tại TP Hồ Chí Minh đang áp dụng cho tất cả là 0,156/công/trạm/ngày (theo văn bản 3126/SGTVT ngày 22/4/2015 của Sở GTVT TP Hồ Chí Minh), không phân biệt chế độ của trạm đèn. Thế là không hợp lý. Đối với lĩnh vực chiếu sáng đô thị tại TP Hồ Chí Minh, việc sử dụng thiết bị trung tâm điều khiển điều khiển (công nghệ điều khiển) chỉ chiếm 11,42% (831 tủ – trạm/7.277 tủ – trạm được giao quản lý) nhưng trên tổng tủ – trạm sử dụng công nghệ điều khiển thì tình trạng mất kết nối các tủ – trạm điều khiển chiếm 81,8% (680 tủ – trạm/831 tủ – trạm), do Trung tâm Điều khiển đã được nghiệm thu đưa vào sử dụng từ tháng 8/2009, nhiều thiết bị bị hư hỏng chưa được sửa chữa.
Việc tạm áp dụng 0,156/công/trạm/ngày chỉ bằng 62,4% (0,156/0,25 công/trạm/ngày) so với định mức áp dụng thấp nhất của Bộ Xây dựng (sử dụng hoàn toàn bằng công nghệ điều khiển, công nghệ giám sát) và trong điều kiện gần 90% số tủ – trạm do Công ty CSCC thành phố HCM được giao quản lý không sử dụng thiết bị Trung tâm Điều khiển điều khiển (công nghệ điều khiển) và giám sát (công nghệ giám sát) là bất hợp lý, dẫn đến khó khăn không đáng có trong sản xuất kinh doanh, đồng thời giảm thu nhập của người lao động một cách bất hợp lý.
Định mức lao động là cần thiết. Tuy nhiên, đang là điều không ổn, khi tính 0,156/công/trạm/ngày cho chế độ bằng thủ công; như vậy còn thấp hơn cả định mức thấp nhất theo quy định tại Quyết định 594/QĐ-BXD ngày 30/5/2014 (0,25/công/trạm/ngày) cho chế độ bằng thiết bị trung tâm điều khiển và giám sát – công nghệ điều khiển.
Cần quan tâm hơn nữa điện chiếu sáng ngõ hẻm
TP Hồ Chí Minh đang tồn tại hệ thống chiếu sáng dân lập (với khoảng 196.000 bộ đèn) do người dân tự thực hiện để đáp ứng nhu cầu cấp bách trong các khu vực riêng lẻ hay các ngõ hẻm chưa được đầu tư hệ thống CSCC. Việc tồn tại hệ thống chiếu sáng dân lập riêng lẻ này đã phần nào đáp ứng được một phần nhu cầu trước mắt, tạo thuận lợi hơn trong sinh hoạt và đi lại cho người dân, nhưng cũng gây nên nhiều bất cập. Thường các loại đèn không phù hợp chiếu sáng đường phố, không đảm bảo chất lượng kỹ thuật chiếu sáng, có nơi dư sáng, có nơi quá tối. Việc quản lý vận hành tắt/mở bằng thủ công gây lãng phí. Câu móc tạm bợ, đi dây chằng chịt làm mất mỹ quan; đồng thời tiềm ẩn rủi ro cháy nổ, mất an toàn.
Vì vậy, ngành CSCC cần sớm thống kê, đánh giá đầy đủ về thực trạng kể trên; từ đó đề xuất cơ quan quản lý nhà nước, đề ra tiêu chuẩn kỹ thuật khi thiết kế hệ thống chiếu sáng ngõ hẻm phù hợp thực tế; cần và có thể xã hội hóa đầu tư hệ thống điện CSCC.
Huỳnh Trí Dũng
(Tổng GĐ Cty TNHH MTV Chiếu sáng công cộng TPHCM)
