Tiếng Việt lớp 1- bộ Kết nối tri thức với cuộc sống: “Con gì ghi rõ là cha” hay là sự phản cảm của ngôn từ

Hiện nay, dư luận đang quan tâm  và bất bình trước các bộ sách của NXB Giáo dục Việt Nam –  đặc biệt là sách  tiếng Việt lớp 1 bộ “Kết nối tri thức với cuộc sống”. Bởi lý do, bộ sách quá nhiều sai sót, mà vẫn chưa được Bộ GD&ĐT cho sửa chữa  biên soạn lại. Ngoài kiến thức nặng nề, cả 2 tập Tiếng Việt đều có không ít những ngữ liệu phản cảm, tắc tỵ, thậm chí phản giáo dục. Đặc biệt, nhiều hình ảnh minh họa  lại “không liên quan” đến bài.  Việc đưa ngữ liệu với mục đích thách đố thầy trò, tiếng Việt 1 bộ “Kết nối tri thức với cuộc sống” lại rất thành công trong việc khiến nhiều  thầy trò sợ dạy và sợ học, bởi mớ kiến thức hỗn độn, cẩu thả và tùy tiện của người biên soạn.

Ngữ liệu phản cảm:

Tập 2, trang 23, bài tập giải ô chữ dài tới hơn nửa trang. Câu cú thì loằng ngoằng, chắc không dễ với những đứa trẻ lớp 1 vừa bước vào học kỳ 2. Nhưng khiếp nhất là các thầy viết sách đố các cháu câu này: “Thỏ có (…) vừa dài vừa to.” Các cháu phải tìm ra một từ thích hợp với chỗ có ba dấu chấm (…). Tôi nhìn vào dòng thứ 4 của ô chữ. Dòng ấy chỉ có 3 ô. Đố các vị giải xem từ nào gồm 3 chữ cái chỉ cái “vừa dài vừa to” của thỏ. Tôi thì chịu, vì chẳng lẽ SGK dạy các cháu nói bậy?

Đó là đầu sách. Đến trang 115, tức là giữa sách, lại gặp bài “Cuộc thi tài năng trong rừng xanh”. Bài đọc này nhồi vào đầu óc non nớt của lũ trẻ một hình ảnh thậm kỳ quặc, ma quái: “Yểng nhoẻn miệng cười.” Để minh họa cho nụ cười “duyên” của yểng, trang 117 còn yêu cầu học sinh viết chính tả câu văn kì quặc này với hình ảnh con yểng há to mỏ. Từ điển mở Wiktionary  ghi rõ : nhoẻn là động từ, có nghĩa là “cười hé miệng” .  Không rõ có thể gọi cái mỏ là “miệng” không; chứ lũ trẻ mà hiểu “nhoẻn miệng cười” là há to miệng (mỏ) thì các bé gái lớn lên khó mà thành các cô gái có duyên. Dạy học sinh lớp 1 câu này, rồi trẻ ghi nhớ mãi thì không hiểu còn có hại như thế nào nữa?

Bài đọc “ Cuộc thi tài năng rừng xanh” nói trên cũng dày đặc những từ ngữ khó như: “ca khúc ngoao ngoao của mèo rừng”, “chim công khiến khán giá say mê, chuếnh choáng”, “voọc xám với tiết mục đu cây “điêu luyện” trầm trồ”… Sử dụng bài đọc có quá nhiều từ láy, thậm chí cả từ  quá khó, chưa cần dạy cho trẻ ở lứa tuổi này  như  “niêm yết”.  Nên cắt đoạn “ Đúng như chương trình đã niêm yết” và phải bỏ bớt những từ ngữ phản cảm, phi lý , thậm chí thay toàn bộ bài đọc này, bằng bài đọc khác, dễ hiểu, hợp với tâm lý và sự nhận thức của học sinh hơn.

Hầu như  các trang trong bộ Kết nối  đều có vấn đề. Đơn cử,  bài tập 9 chiếm gần hết trang 113,  cung cấp 10 thông tin, yêu cầu học sinh cho biết “thông tin nào phù hợp với hổ, thông tin nào phù hợp với mèo”. Như bài tập của sách, chắc học sinh phải trả lời: thông tin “sống trong rừng”, “hung dữ” phù hợp với hổ; còn thông tin “sống trong nhà”, “dễ thương, dễ gần”  phù hợp với con mèo. Nhưng chỉ sau đó 2 trang, ở bài “Cuộc thi tài năng rừng xanh”, sách đã mô tả “ca khúc ngoao ngoao của mèo rừng”. Đến đây, chắc cả cô giáo cũng không biết mình đã làm bài tập ở trang 113 đúng hay chưa nữa, bởi vì mèo cũng có loài sống trong rừng và chắc loài mèo đó không “dễ thương, dễ gần” chút nào.

Chương trình nặng, thách đố học sinh:

Trang 77,  ra bài tập “Giúp thỏ tìm đường về nhà” cực khó với trẻ em. Các bé  không thể biết có 3 cái nhà thì nhà thỏ là nhà nào để biết tìm đường về.

Trang 147,  cũng có 1 bài tập giải ô chữ gần kín cả trang, dài hơn 100 chữ, ngang với một bài tập đọc. Nhiều phụ huynh mệt nhoài theo con học cũng vì lý do này.  Không chịu kém, bài tập 2 (giải ô chữ) ở trang 167 còn có những câu bí hiểm hơn, ví dụ: “Ai ai cũng có / Chẳng nặng là bao ? Bạn ơi đi đâu / Nhớ mang theo nhé. (Là gì?)” Không biết cái mà “ai ai cũng có, chẳng nặng là bao, đi đâu cũng mang theo” này là cái gì, gợi người ta suy diễn ra cái gì. Câu đố này, không hề có hình ảnh, chi tiết để trẻ em nhận dạng và liên tưởng đến vật dụng hay ngoài vật dụng nên mang theo mình thường xuyên. Ngữ liệu này cũng thể hiện sự cẩu thả, tùy tiện gây khó cho giáo viên khi thực hiện bài học trên lớp.

Trang 79, tập 1 có hẳn bài Tập đọc cũng là câu đố :

Con gì ghi rõ là cha

Có chứa chữ số nhìn qua ngỡ rùa

Con gì quen vẻ già nua

Bốn chân ngắn ngủn, thỏ thua chả ngờ

Để hiểu được câu đố, theo logic này, trẻ em phải có sự liên tưởng của người ngoài hành tinh : con gì ghi rõ là “cha” . Ngay từ câu 1, đã thấy vô nghĩa và phản giáo dục :  “con (vật) gì” được gợi đến “cha” ( bố) ?  Ô hay, kho tàng văn học dân gian đã hết câu đố hay và giàu tính giáo dục đâu, mà bắt trẻ 6-7 tuổi phải buộc hiểu “con gì ghi rõ là cha”. Đem con vật để bắt trẻ buộc liên tưởng đến người  cha  thì có lẽ sau này, trẻ có quyền suy diễn , liên tưởng đến những con vật xấu xí khác, rồi nói đó là cha, mẹ mình, vì –sách nói vậy.   Câu thứ hai tệ hơn nhiều : “Có chứa chữ số nhìn qua ngỡ rùa” . Câu này chẳng hề liên quan đến câu trên, nửa toán nửa văn. Toán thì có chạm đến “chứa chữ số”( ?) , còn văn thì lại là hình ảnh giả định “ nhìn qua ngỡ rùa” . Theo thiển ý của tôi, học sinh hiểu được câu đố này phải có trường từ ngữ phong phú về loài rùa , ba ba…của người lớn . Hai câu sau “ Con gì quen vẻ già nua /  Bốn chân ngắn ngủn, thỏ thua chả ngờ” . Thì ra hai câu cuối thuyết minh giải nghĩa tiếp cho hai câu đầu. Bổ sung từ “già nua”, bật mí từ “ngắn ngủn” , kèm thêm từ “thỏ”. Khiên cưỡng và tắc tỵ. Có gợi mở kiểu gì trẻ cũng không hiểu được.  Trừ khi giáo viên nói toạc ra, cha ở đây không phải là người thân sinh, bố đẻ của các em, không phải là ba (má), mà là con ba ba, con rùa. Thế thôi.   Những câu đố này thể hiện sự tối nghĩa, nghèo nàn về hình tượng, cẩu thả trong biên soạn và vô trách nhiệm với trẻ em. Vậy có thơ rằng : Con gì không phải là cha/ mà là ba đấy, đúng không, hở rùa ?

Với những ngữ liệu này, con em chúng ta hàng ngày bị  hành hạ bởi một mớ ngôn từ hỗn độn vô nghĩa, tắc tỵ và phản giáo dục.

Bộ sách chưa kết nối với cuộc sống:

Vừa qua, trên báo chí, trên các trang mạng của giáo viên dạy sách “Kết nối tri thức” toàn nghe tiếng than của giáo viên vì sách nặng, khó dạy, ngữ liệu nhiều sạn, khó hiểu. Hãy nghe vài câu giáo viên than thở: như tài khoản  Khuyên Hà: “Như chúng tôi đây đã vào tuần 9 của năm học bước sang dạy vần có ngày hẳn 4 vần mà giờ vẫn đang rèn HS thuộc bảng chữ cái thử hỏi đòi chất lượng ở đâu?”. Bang Trần: “Không chỉ bộ Tiếng Việt đâu ạ, sách toán của bộ “Kết nối” cũng rất khó. Sách chỉ chú trọng chữ và hình ảnh nhiều. Khi vận dụng làm toán bằng con số, bé không làm được.” Trúc Lê Mai: “Bộ Kết nối: Những hạt sạn, thiếu sự trong sáng, chưa khai thác kho tàng văn hóa Việt Nam”. Loan Nguyễn: “Câu văn thì ngang mà khó đọc hơn cả các lớp trên. Đọc xong mà chả hiểu gì luôn”. Thảo Lương: “Dạy tiết nào cũng khản cả tiếng”. Yên Phùng : “Đi làm mà cảm thấy kiệt sức”.

Xem ra, bộ sách này chưa kết nối với cuộc sống như tiêu chí đặt ra. Nhưng nó đã thành công trong việc bắt thầy trò vào mê cung tắc tỵ, phản cảm, thậm chí phản giáo dục –cần  phải  được sửa chữa, biên soạn lại, càng sớm càng tốt, để con em chúng ta được học những bộ sách có sự kết nối với cuộc sống –theo đúng tiêu chí của bộ sách.

                                                                                              Thạch  Sơn