Tiết trời đang se lạnh ở phía Nam và lạnh hơn ở phía Bắc. Với thời tiết trở lạnh đột ngột thì người già là đối tượng cần được chú ý vì họ rất dễ bị các biến chứng tim mạch. Tại sao như vậy và cần làm gì để bảo vệ người lớn tuổi khi trời trở lạnh?
Hội Tim mạch Hoa Kỳ khuyến cáo: “Không nên làm việc quá gắng sức ở ngoài trời, đặc biệt là người lớn tuổi vì sẽ làm tăng công của tim, từ đó dễ đưa đến các biến chứng tim mạch”.
Thời tiết lạnh ảnh hưởng đến tim mạch như thế nào?
Nhiều người không ý thức được mối nguy hiểm khi gắng sức làm việc ngoài trời lạnh. Ngay cả những vận động viên, nếu không chú ý cũng có thể bị hạ thân nhiệt bất ngờ. Hạ thân nhiệt có nghĩa là nhiệt độ cơ thể giảm xuống dưới bình thường. Nó xảy ra khi cơ thể bạn không thể tạo ra đủ năng lượng để giữ nhiệt độ bên trong cơ thể đủ ấm. Nó có thể giết chết bạn. Suy tim khiến cho các trường hợp hạ thân nhiệt tử vong. Triệu chứng bao gồm thiếu hợp tác, lú lẫn, phản ứng chậm chạp, run rẩy và buồn ngủ.
Trẻ em, người lớn tuổi và những người có bệnh tim là những đối tượng nguy cơ cao. Khi tuổi càng cao, khả năng duy trì thân nhiệt bình thường càng giảm. Người lớn tuổi thường ít nhạy với tình trạng hơi lạnh, họ có thể bị hạ thân nhiệt mà không hề hay biết là đang trong vùng nguy hiểm. Ngoài nhiệt độ lạnh, gió mạnh và mưa to cũng có thể làm giảm thân nhiệt. Gió đặc biệt nguy hiểm bởi vì nó lấy đi lớp không khí nóng đang bao quanh bạn. Tương tự, khí hậu ẩm ướt khiến cơ thể mất nhiệt nhanh hơn ở tình trạng khô. Thời tiết lạnh cũng làm tăng số lượng tiểu cầu, tăng hồng cầu và độ nhớt của máu, làm tăng nguy cơ bệnh động mạch vành, tai biến mạch máu não và bệnh mạch máu ngoại vi.
Đối với người bệnh động mạch vành, khi gặp thời tiết lạnh, thường dễ bị đau thắt ngực, vì cơ thể phải tăng tiết catecholamine đối phó thân nhiệt giảm, qua đó làm co mạch vành, nhất là khi đã có hẹp động mạch vành trước đó. Nếu trời quá lạnh thì nguy cơ nhồi máu cơ tim sẽ gia tăng do gắng sức quá mức.
Trị số huyết áp cũng khác nhau theo mùa. Huyết áp tâm thu trung bình vào mùa lạnh sẽ tăng hơn vào mùa nóng 5 mmHg, sự duy trì liên tục mức tăng huyết áp này làm tăng tới 21% các biến chứng tim mạch (đột quỵ, vỡ phình mạch,…) trong mùa lạnh. Khi trời lạnh, hệ thần kinh giao cảm được hoạt hóa và catecholamine được tiết ra để đáp ứng nhiệt độ thấp và điều này làm tăng huyết áp do tăng nhịp tim và giảm đáp ứng của mạch máu. Người lớn tuổi cần phải đặc biệt lưu ý vì cơ thể họ thường mỏng manh hơn, mức độ cảm nhận nhiệt độ giảm dần và họ ít chịu được lạnh. Phản xạ của áp cảm thụ quan, một trong những cơ chế điều hòa huyết áp, ở người lớn tuổi sẽ bị rối loạn kết hợp với tăng mức độ nhạy cảm của mạch máu góp phần làm tăng tỉ lệ mắc bệnh tim mạch ở người lớn tuổi.
Làm gì để phòng ngừa biến chứng tim mạch khi trời trở lạnh?
Để giữ ấm, hãy mặc nhiều lớp quần áo. Những lớp khí giữa các lớp áo quần sẽ giúp bảo vệ cơ thể. Tương tự, hãy đội nón hoặc quấn khăn choàng cổ. Thân nhiệt có thể bị mất qua đầu của bạn. Và đôi tai là nơi rất dễ bị tê cóng vì lạnh. Hãy giữ ấm cả tay và chân, vì chúng có xu hướng mất nhiệt rất nhanh.
Không nên uống rượu bia trước khi đi ra ngoài hoặc khi ở ngoài trời. Lúc đầu rượu cho cảm giác ấm áp, bởi vì các mạch máu ở da giãn ra nhưng sau đó nhiệt độ thoát nhanh ra khỏi các cơ quan sinh tồn của cơ thể và gây hạ thân nhiệt nhanh hơn.
Để làm giảm ảnh hưởng của các chu kỳ sinh học đến các bệnh lý tim mạch, chúng ta nên sinh hoạt điều độ, đúng giờ. Giữ ấm vào những ngày lạnh, tránh bị gió lùa và nhiễm lạnh đột ngột. Các bệnh nhân bị tăng huyết áp nên uống thuốc hạ huyết áp theo chỉ định của bác sĩ. Các bệnh nhân có bệnh tim mạch nên được theo dõi định kỳ, nhất là khi chuyển mùa, khi thời tiết thay đổi, để có biện pháp phòng ngừa và điều trị kịp thời.
TS. BS. ĐÀO THỊ THANH BÌNH
(Bệnh viện đa khoa Gò Vấp, TPHCM)
