Vừa qua UBND tỉnh Quảng Nam phối hợp với Đại sứ quán Nhật Bản tổ chức hội thảo, đã thu hút nhiều ý kiến về phát triển đô thị cho tương lai, cũng như chia sẻ kinh nghiệm thực tiễn từ một số thành phố lớn trong và ngoài nước.
Quảng Nam có đô thị cổ Hội An và thành phố trẻ Tam Kỳ, với lối kiến trúc xây dựng và hồn sắc khác nhau, vừa mới ở giai đoạn tiếp cận, thiết kế ban đầu về đô thị thông minh, thân thiện với môi trường. Cuộc hội thảo “Xây dựng và phát triển đô thị thông minh gắn với bảo vệ môi trường”
Phải nhắm đến tăng trưởng xanh
Tam Kỳ là thành phố có định hướng rõ nét trong quy hoạch không gian đô thị sinh thái – không gian xanh. Vì sinh sau đẻ muộn, nên việc xây dựng thành phố có điểm thuận lợi là thực hiện theo một quy hoạch đô thị chung. Điểm cộng của Tam Kỳ là phát triển đô thị cộng sinh môi trường với nước và cây xanh, tận dụng lợi thế cảnh quan tự nhiên kiến tạo sẵn như biển Tam Thanh, sông Tam Kỳ, Trường Giang, hồ Phú Ninh, hồ Sông Đầm, đồi An Hà, Quảng Phú, đồi Trà Cai, cánh đồng Nhong.
Tăng trưởng xanh là “chìa khóa vàng” để phát triển bền vững. Thời gian gần đây, Tam Kỳ phát huy các tiềm năng lợi thế để phát triển đô thị theo hướng “tăng trưởng xanh”. Đặc biệt chú trọng phát triển đô thị vừa chú trọng bảo tồn không gian sinh thái. Thành phố quan tâm đầu tư hạ tầng công nghệ thông tin – viễn thông tương lai, triển khai mô hình chính quyền điện tử liên thông.
Ông Nguyễn Minh Nam – Phó Chủ tịch UBND TP.Tam Kỳ cho rằng, chính quyền sẽ chú ý đến mục tiêu tăng trưởng xanh, bằng xây dựng dịch vụ đô thị thông minh và áp dụng vào công tác lập, quản lý quy hoạch đô thị phức hợp thông minh; nâng cao năng lực giải quyết thủ tục hành chính và chính quyền điện tử phục vụ nhân dân, doanh nghiệp; hỗ trợ khởi nghiệp, hình thành một số công trình xanh. Thành phố mời gọi hợp tác đầu tư sử dụng năng lượng sạch, năng lượng tái chế.
Trước sự lúng túng về điều hành của các đô thị trong sự thiếu đồng bộ hạ tầng kỹ thuật, nhiều thành phố dành nguồn lực cho dịch chuyển không gian đô thị lên nơi cao ráo và tăng cường khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu. Thời tiết cực đoan, suy giảm tài nguyên thiên nhiên là rào cản trong quá trình tăng trưởng xanh hướng tới đô thị thông minh. Bất lợi lớn nhất là hiện vẫn chưa có những nghiên cứu chuyên sâu về xây dựng, cách thức triển khai đô thị thông minh như thế nào.
Tuy vậy, nhiều đô thị lớn như Hà Nội, TP.Hồ Chí Minh, Đà Nẵng…, rất chú trọng đến yếu tố tăng trưởng xanh, với ý đồ tái cơ cấu nền kinh tế thông qua áp dụng công nghệ tiên tiến, phát triển hệ thống cơ sở hạ tầng hiện đại để sử dụng hiệu quả tài nguyên thiên nhiên, giảm phát thải khí nhà kính, ứng phó với biến đổi khí hậu, góp phần xóa đói giảm nghèo.
Quản trị chính quyền đô thị bằng ICT
Đô thị thông minh, được ví như… dàn nhạc giao hưởng. Tất cả hệ thống hạ tầng đều phải khớp nối đồng bộ, không thể lỗi nhịp. Gần đây, một số địa phương đã bắt đầu lưu tâm đến việc kết nối từng hạng mục kết cấu hạ tầng thông minh. Nhiều tỉnh, thành phố đã tiếp cận và triển khai bước đầu đô thị thông minh như TP.Hồ Chí Minh, Cần Thơ, Đà Lạt, huyện đảo Phú Quốc – tỉnh Kiên Giang, TP.Buôn Ma Thuột, Khu công nghệ cao Hòa Lạc – Hà Nội, TP.Mỹ Tho – tỉnh Tiền Giang, TP.Cà Mau – tỉnh Cà Mau. TP.Đà Nẵng đã sớm ban hành đề án “Xây dựng thành phố thông minh hơn giai đoạn 2014 – 2020”, trong đó ưu tiên thực hiện kết nối hạ tầng; đầu tư hệ thống giao thông, cấp nước, thoát nước và hệ thống kiếm soát vệ sinh an toàn thực phẩm thông minh.
Chính quyền một số đô thị đang phát triển nền tảng dữ liệu thông minh, đầu tư hệ thống phân tích không gian, quản lý dịch vụ, hệ thống giám sát, điều chỉnh chính sách đô thị thông minh, xây dựng chính quyền điện tử các cấp. Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam Lê Văn Thanh nhận định, sự bùng nổ của các công nghệ mới mà đặc biệt là cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 với internet vạn vật, trí tuệ nhân tạo, thực tế ảo… đã đưa công nghệ thông tin và truyền thông (ICT) đóng vai trò quan trọng trong giải quyết các áp lực, thách thức mà các đô thị gặp phải.
Còn theo Bộ Xây dựng, một đô thị thông minh bền vững là đô thị sáng tạo sử dụng ICT. Vì vậy, giải pháp cần lựa chọn là tiếp tục ứng dụng công nghệ thông tin trong quản trị chính quyền đô thị; xây dựng trung tâm cơ sở dữ liệu, hệ thống dịch vụ công (hành chính công, y tế, giáo dục…). Để xây dựng đô thị thông minh thành công, theo Bộ Xây dựng, phải xác định lộ trình và hình thức đầu tư phù hợp, cần khung pháp lý và sự phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền, doanh nghiệp cùng người dân.
Chia sẻ về mô hình đô thị ở Nhật, ông Tomoaki Tosuka – Phó Giám đốc nghiên cứu Quỹ FMMC (Nhật Bản) cho hay, chính quyền trung ương sẽ đưa ra những chính sách chung để chính quyền địa phương lên kế hoạch xây dựng thành phố thông minh phù hợp với bối cảnh và năng lực của mình, với sự hỗ trợ về mặt tài chính và nhân sự từ chính quyền trung ương. Ông Tomoaki Tosuka cũng đưa ra mô hình thành phố thông minh gắn với nâng cao năng lực quản trị năng lượng, bảo vệ môi trường tại hai thành phố của Nhật là Fujisawa và Takamatsu. Tại Fujisawa, trong cộng đồng có nhiều nguồn điện từ pin năng lượng mặt trời chứa trong những bình ắc quy lớn.
Ông Trần Quốc Thái – Phó Cục trưởng cục phát triển đô thị (Bộ Xây dựng): Bỏ lối mòn phát triển đô thị trước rồi làm sạch sau. Một đô thị thông minh bền vững là đô thị sáng tạo sử dụng ICT và các phương tiện khác để nâng cao chất lượng cuộc sống, nâng cao hiệu quả vận hành và các dịch vụ cũng như khả năng cạnh tranh của đô thị, đồng thời đảm bảo đáp ứng được nhu cầu của các thế hệ hiện tại và tương lai về kinh tế, xã hội và môi trường.
Lấy người dân làm trung tâm, hướng tới mục tiêu để mọi thành phần trong xã hội có thể thụ hưởng lợi ích. Xây dựng đô thị thông minh bền vững kết hợp cả hai cách từ trên xuống và từ dưới lên. Trung ương điều hành tập trung xây dựng hệ thống quy định pháp lý và chính sách hỗ trợ, các địa phương đóng vai trò chủ động. Việc xây dựng cơ sở pháp lý phát triển đô thị thông minh với các bước rà soát, xây dựng khung pháp lý chung; xây dựng kế hoạch tổng thể phát triển hệ thống tiêu chuẩn quốc gia; xây dựng và triển khai thí điểm áp dụng khung tham chiếu ICT phát triển đô thị thông minh, xây dựng hệ thống hạ tầng dữ liệu không gian đô thị. Phải tuyệt đối loại bỏ lối mòn phát triển đô thị trước rồi mới làm sạch sau. Hình thành, kết nối liên thông, duy trì và vận hành hệ thống dữ liệu không gian đô thị số hóa và cơ sở dữ liệu đô thị quốc gia.
Ông Tomoaki Tosuka – Phó Giám đốc nghiên cứu Quỹ FMMC: Triển khai lấy ý kiến người dân và chuyên gia. Tại Nhật Bản, chính quyền trung ương sẽ đưa ra những chính sách chung để chính quyền địa phương lên kế hoạch xây dựng thành phố thông minh phù hợp với bối cảnh của từng chính quyền địa phương, tùy vào năng lực của địa phương. Muốn xây dựng đô thị thông minh cần phải giải quyết được đồng thời hai câu hỏi là vừa đáp ứng nhu cầu an cư của người dân vừa đảm bảo yếu tố thân thiện với môi trường.
Thực tiễn cho thấy, việc thu thập ý kiến của người dân, lắng nghe chuyên gia góp ý là cực kỳ quan trọng, để có thể xem xét, quyết định kế hoạch, lộ trình ưu tiên đầu tư phù hợp. Tùy vào điều kiện cụ thể của địa phương để khởi động và triển khai các giải pháp sử dụng năng lượng tái tạo (năng lượng mặt trời), các giải pháp sản xuất sạch hơn để giảm thiểu lượng khí thải CO2 ra môi trường. Trong bối cảnh này, việc tìm ra giải pháp để vừa đáp ứng nhu cầu nhà ở của con người, đồng thời vẫn bảo đảm được sự thân thiện với môi trường, đã trở thành vấn đề rất quan trọng.
Xây dựng nền tảng công nghệ thông tin
Phó Giám đốc Sở TT-TT TP.Đà Nẵng Trần Ngọc Thạch: Ban hành khung kiến trúc tổng thể về thành phố thông minh. Về quản lý hạ tầng, Đà Nẵng xây dựng Trung tâm điều hành và hệ thống điều khiển đèn tín hiệu giao thông, giám sát giao thông bằng camera thông minh; xây dựng và vận hành hệ thống quản lý xe bằng thiết bị giám sát hành trình; lắp đặt thiết bị giám sát hành trình cho xe cộ.
Đề án “Xây dựng thành phố thông minh hơn tại Đà Nẵng giai đoạn 2014-2020” ưu tiên xây dựng hệ thống giao thông, cấp thoát nước và kiểm soát vệ sinh an toàn thực phẩm thông minh. Nhờ ứng dụng công nghệ thông tin vào quản lý nhà nước cũng như xây dựng thành phố thông minh, Đà Nẵng đã có 9 năm liên tiếp (2009 – 2017) dẫn đầu bảng xếp hạng chỉ số sẵn sàng cho phát triển, ứng dụng công nghệ thông tin Việt Nam (Vietnam ICT Index) khối các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương; đạt danh hiệu “Thành phố xanh
Cần có lộ trình và sự chung tay
Giám đốc Sở TT&TT Phạm Hồng Quảng: Chưa có nghiên cứu sâu về đô thị thông minh
Tại Quảng Nam, việc phát triển đô thị theo hướng bền vững đã được quan tâm tại Nghị quyết số 03-NQ/TU ngày 17.5.2011 của Hội nghị Tỉnh ủy lần thứ 4, khóa XX về phát triển đô thị trên địa bàn tỉnh đến năm 2015 và tầm nhìn đến năm 2020. Một số địa phương đã bắt đầu nghiên cứu, tìm hiểu về đô thị thông minh, bền vững.
Tuy nhiên, việc tiếp cận và thực hiện đô thị thông minh chủ yếu lấy “Xây dựng chính quyền điện tử các cấp” làm trọng tâm, chưa có những nghiên cứu chuyên sâu về xây dựng và cách thức triển khai đô thị thông minh trên địa bàn tỉnh; chưa ban hành được các đề án, các dự án để cụ thể hóa chủ trương đã đề ra. Thành phố thông minh là một mô hình quản lý đô thị trong đó công nghệ thông tin và truyền thông (ICT) được sử dụng như một công cụ quan trọng để giải quyết các thách thức trong quá trình phát triển đô thị thông qua việc tự động hóa công tác thu thập, chia sẻ dữ liệu trong khai thác, quản lý hạ tầng; từ đó hỗ trợ cho chính quyền trong việc phân tích, quy hoạch và ra quyết định nhằm phục vụ tốt hơn đời sống của người dân. Xây dựng đô thị thông minh gắn với bảo vệ môi trường là một quá trình lâu dài, cần có sự tham gia của nhiều thành phần như Chính phủ, chính quyền địa phương, các chuyên gia, doanh nghiệp, cộng đồng.
Phó Chủ tịch UBND TP.Tam Kỳ Nguyễn Minh Nam cho rằng: Có lộ trình nhân rộng đô thị phức hợp thông minh Tam Kỳ sẽ xây dựng đô thị thông minh như đầu tư khu vực có wifi công cộng, dịch vụ cung cấp thông tin du lịch theo yêu cầu, hệ thống đèn đường thông minh, hỗ trợ khởi nghiệp ICT liên quan đến quản lý đô thị. Lập chiến lược và lộ trình nhân rộng đô thị phức hợp thông minh. Hợp tác đầu tư sử dụng năng lượng sạch, năng lượng tái chế.
Tam Kỳ là một trong các đô thị thí điểm thực hiện phát triển đô thị tăng trưởng xanh; do đó kiến nghị Chính phủ và các bộ ngành quan tâm tạo điều kiện, ưu tiên cho thành phố thí điểm xây dựng đô thị thông minh theo Quyết định số 84/QĐ-TTg ngày 19.1.2018 của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt kế hoạch phát triển đô thị tăng trưởng xanh Việt Nam đến năm 2030. Ngoài ra, Trung ương, tỉnh cần hỗ trợ đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong chính quyền đô thị, đặc biệt trong công tác quản lý đô thị; xây dựng trung tâm cơ sở dữ liệu cấp thành phố, hệ thống dịch vụ công (hành chính công, y tế, giáo dục, an ninh trật tự). Hỗ trợ đầu tư hệ thống giao thông thông minh, thân thiện với môi trường. Đào tạo, nâng cao năng lực cán bộ quản lý xây dựng và đô thị.
Đắc Bình-Hữu Phúc
