Từ ngày 1/1/2022, theo Luật Bảo vệ môi trường năm 2020, hoạt động nuôi trồng thuỷ sản sẽ phải trả phí dịch vụ hệ sinh thái tự nhiên. Bởi vì, nuôi trồng thuỷ sản phải gắn với thuỷ vực nhất định, một trong những điều kiện quan trọng bậc nhất để có hiệu quả là môi trường nước đủ cả lượng và chất. Việc giữ môi trường có công sức của nhiều người nên cần cân bằng lợi ích giữa người nuôi trồng thuỷ sản và người bảo vệ môi trường để phát triển bền vững. Việc chi trả dịch vụ hệ sinh thái tự nhiên sẽ giúp người dân, cộng đồng có thêm nguồn lực trong việc bảo vệ môi trường nước.
Thực tế nuôi tôm sinh thái ở tỉnh Cà Mau những năm qua, tiên phong là công ty Camimex, Seanamico, Minh Phú và sản phẩm tôm sinh thái xuất sang thị trường châu Âu thường có giá cao hơn 20 – 50% so với tôm nuôi công nghiệp cùng chủng loại. Cà Mau có tiềm năng và lợi thế về tôm sinh thái nhưng trước đây khó phát triển bởi hai yếu tố: Phân phối lợi ích kinh tế giữa công ty thủy sản và người dân chưa cân bằng; người dân nuôi nhỏ lẻ lại chịu chi phí cao trong xác nhận chứng chỉ, kiểm soát chất lượng.
Nhằm giải quyết vướng mắc trên, ngày 22/1/2016, UBND tỉnh Cà Mau có Quyết định số 111/QĐ-UBND quy định thí điểm nuôi tôm-rừng có chứng nhận quốc tế. Đây là quyết định thí điểm chi trả dịch vụ môi trường rừng: Các hộ dân nhận khoán bảo vệ rừng sẽ được doanh nghiệp hỗ trợ bổ sung tối thiểu 500.000 đồng/ha/năm hoặc bình quân 1.000 đồng/kg tôm chứng nhận quốc tế tùy theo thỏa thuận. Chi trả dịch vụ môi trường rừng cũng chính là chi trả dịch vụ hệ sinh thái tự nhiên trong nuôi trồng thuỷ sản, tuy nhiên, mới thí điểm quy mô nhỏ với nuôi tôm ở Cà Mau. Theo Luật Bảo vệ môi trường năm 2020, từ ngày 1/1/2022, phải triển khai cho ngành nuôi trồng thuỷ sản cả nước.
Điều 138 Luật Bảo vệ môi trường năm 2020, quy định về chi trả dịch vụ hệ sinh thái tự nhiên cho nuôi trồng thuỷ sản như sau: Tổ chức, cá nhân sử dụng dịch vụ hệ sinh thái tự nhiên phải trả tiền cho tổ chức, cá nhân cung ứng giá trị môi trường, cảnh quan do hệ sinh thái tự nhiên tạo ra để bảo vệ, duy trì và phát triển hệ sinh thái tự nhiên. Các dịch vụ hệ sinh thái tự nhiên được chi trả gồm: Dịch vụ hệ sinh thái đất ngập nước và biển phục vụ nuôi trồng thủy sản. Phía trả tiền được hạch toán vào giá thành sản phẩm, phía nhận tiền phải sử dụng để bảo vệ, duy trì và phát triển hệ sinh thái tự nhiên.
Ngành thủy sản những năm qua phát triển nhanh, từ năm 1997 đến 2020, xuất khẩu tăng gấp 11 lần, từ 758 triệu USD lên 8,5 tỷ USD, tăng trung bình hàng năm 10%. Số liệu của Tổng cục Thuỷ sản, nuôi trồng thủy sản năm 2020 đã có diện tích 1,3 triệu ha và 10.000.000 m3 nuôi lồng (75% nuôi mặn lợ, 25% nuôi ngọt), sản lượng 4,56 triệu tấn.
Để phát triển nuôi trồng thủy sản ổn định, phải bảo vệ môi trường nước và việc chi trả dịch vụ hệ sinh thái tự nhiên là bắt buộc. Hiện nay, Bộ TN&MT đang xây dựng và trình Chính phủ Dự thảo Nghị định hướng dẫn thực thi Luật Bảo vệ môi trường 2020. Bộ NN&PTNT tích cực phối hợp. Cũng rất cần sự vào cuộc của các cấp, các ngành và đặc biệt là sự nghiêm minh chấp hành của các tập thể, cá nhân nuôi trồng thuỷ sản.
SÁU NGHỆ