Tiến sỹ Nguyễn Đức Thắng là cán bộ Nhà nước về hưu năm 2008; có quá trình công tác từ Viện Kỹ thuật quân sự, Viện Khoa học Việt Nam đến Bộ KH&ĐT vừa có thư kiến nghị công tác phòng, chống dịch bệnh COVID-19 gửi nhiều vị lãnh đạo kèm theo “5 phát hiện khoa học mới”. Những phát hiện cho cái nhìn về đại dịch, cần phòng và chống nghiêm túc nhưng không hoang mang lo sợ, xin lược trích. (Ông Thắng công khai điện thoại 0352344233 và Email: ndthangndt@yahoo.com).
Phát hiện thứ nhất: 14 ngày nguy hiểm
Vòng đời phát triển của con SARS-CoV-2 trong cơ thể người. Từ ngày 1 đến 4, số lượng virus trong cơ thể còn rất ít, người bị nhiễm hoàn toàn khỏe mạnh, lấy mẫu xét nghiệm cho âm tính giả. Từ ngày 4 đến 7, với virus Delta phát triển nhanh vượt trội Alpha, hệ miễn dịch bẩm sinh của con người nhận ra “kẻ lạ” nên cảnh báo nội bộ, lấy mẫu xét nghiệm có kinh nghiệm sẽ phát hiện F0. Từ ngày 7 đến 14, virus phát triển đạt đỉnh, lấy mẫu xét nghiệm cho kết quả dương tính (trừ người đã tiêm vắc xin hoặc đã nhiễm virus trước đó và cơ thể có kháng thể). Từ ngày 7, tùy cơ địa từng người có thể xuất hiện triệu chứng ốm, sốt, ho.
Từ ngày 14 đến 21, hệ miễn dịch trong cơ thể người tiếp tục sản xuất ra kháng thể tiêu diệt virus, tùy cơ địa của từng người mà số lượng virus giảm đi, hoặc không giảm. Nếu không giảm, chúng lan tỏa ra các cơ quan khác, người bệnh cần sự can thiệp tích cực của bác sĩ. Từ ngày 21 – 30, bệnh nhẹ thì virus sẽ giảm hẳn từ ngày 21, xét nghiệm phần lớn âm tính. Nếu kết quả vẫn còn dương tính nhiều khả năng do sai số được phép 5% trong khoa học.
Qua vòng đời phát triển của con virus, suy ra chúng nguy hiểm cho cộng đồng có 14 ngày, chính xác là từ ngày thứ 4 sau khi bị phơi nhiễm đến ngày 17.
Phát hiện thứ hai: Xét nghiệm diện rộng dễ bị giả
Tác giả Tim R. Mercer (Úc) và Marc Salit (Mỹ) công bố một nghiên cứu có tên là Testing at scale during the COVID-19 pandemic (Xét nghiệm diện rộng trong đại dịch Covid-19), công bố tại tạp chí Nature Reviews Genetic, Volume 22 July 2021, trang 415 – 426. Tại trang 419, các tác giả nghiên cứu mức độ chính xác của xét nghiệm phụ thuộc vào 4 thông số: Tỷ lệ F0 trong quần thể 400 người là 5% và 25%; Tỷ lệ độ nhạy và đặc hiệu của bộ xét nghiệm là 70% và 95%.
Nết kết quả âm tính đều là đúng.
Còn kết quả dương tính: Đối với trường hợp có 5% F0 trong nhóm 400 người (20 F0), nếu độ nhạy bộ xét nghiệm là 70% thì 90% kết quả dương tính là giả, độ nhạy 95% thì 50% kết quả dương tính là giả. Đối với trường hợp có 25% F0 trong nhóm 400 người (100 F0), nếu độ nhạy bộ xét nghiệm là 70% thì 56% kết quả dương tính là giả, độ nhạy là 95% thì 14% kết quả dương tính là giả. Như thế, “Tỷ lệ F0 trong quần thể càng nhỏ thì kết quả dương tính giả càng cao”.
Phát hiện thứ ba: Delta lây nhanh nhưng “ngoan hiền”
Theo giáo sư Stuart Turville, nhà virus học tại Viện Kirby (Úc) “Cứ 100 người tiếp xúc với người bị nhiễm chủng Delta, thì 12 người trong số đó có khả năng bị nhiễm bệnh. Với chủng Alpha, tỷ lệ này là 8-9 người. Tuy nhiên tỷ lệ tử vong khi mắc các biến thể Alpha là 1,9%. Cho đến nay, tỷ lệ tử vong khi mắc biến thể Delta được thống kê là 0,3%”.
Một nghiên cứu mới nhất của Anh với những số liệu rất đầy đủ cho thấy tỷ lệ chết do biến thể Delta còn thấp nữa, là 0,2%. Đối với những người nhiễm dưới 50 tuổi tỷ lệ chết là vô cùng nhỏ, xuống 0,03%. Họ kết luận virus có tốc độ lây lan càng nhanh thì số ca chết càng giảm.
Nhà dịch tễ học Janet Baseman, đại học University of Washington nói “Tôi không thấy bằng chứng nào cho thấy biến thể Delta độc hại hơn”. Bác sĩ Paul Sax bệnh viện Brigham and Women’s Hospital in Boston nói “Suy nghĩ coi biến thể Delta độc hại hơn, mang tính tiếu lâm, hài ước hơn là dựa vào số liệu thực tế”. Theo bác sĩ Aaron Richterman trường đại học University of Pennsylvania “Nói virus lây nhiễm nhanh hơn và lại độc hại hơn là rất không bình thường”
Như vậy, biến thể Delta có tốc độ lây lan nhanh hơn 1,4 lần (12/8,5) nhưng “độc lực” của nó chỉ bằng 1/10 (0,2/1,9) biến thể Alpha. Tỷ lệ chết giảm 10 lần là vô cùng ý nghĩa. Như vậy con virus Delta là “ngoan hiền” hơn con virus Alpha.
Biến thể Delta có tốc độ lây lan nhanh vì chỉ trong vòng có 4 ngày sau nhiễm chúng đã phát triển rất nhanh và nhiều trong mũi, họng hầu, đủ số lượng lớn để văng bắn ra ngoài không khí gây nhiễm. Trong khi đối với các biến thể cũ như Alpha, Beta phải cần 7 ngày mới đủ số lượng văng bắn ra ngoài gây nhiễm.
Bình quân chung thế giới hiện nay đối với virus Delta có đến 90% ca nhiễm là không triệu chứng, hoặc thoáng qua giống hệt như cảm cúm nhẹ. Tỷ lệ này đối với virus Alpha là 80%.
Phát hiện thứ tư: Virus bắn xa 8 mét
Tác giả Kevin P Fennelly công bố bài “Kích cỡ các hạt aerosol gây nhiễm: Giúp kiểm soát lây nhiễm” (Particle sizes of infectious aerosols: implications for infection control) tại tạp chí Thelancet.com/respiratory Vol. 8, September 2020, trang 914 – 924:
Tác giả cho biết, khi con người ho, thở ra, hắt hơi thường bắn ra các hạt aerosol (hạt khí dung) có kích thước khác nhau. Chuyển động của các hạt này trong không khí tuân theo các qui luật vật lý. Các nghiên cứu đều thống nhất là trong phân bố kích cỡ các hạt khí dung chứa các mầm bệnh chủ yếu ở các hạt có kích thước nhỏ hơn 5μm (1mm = 1.000 μm). Kích cỡ các hạt khí dung nằm tại đường hô hấp trên thường khoảng 6 – 12μm, tại đường hô hấp dưới thường nhỏ hơn 5μm. Một chùm các hạt này có nồng độ virus gây bệnh cao nhất phát tán trong không khí theo thời gian và khoảng cách. Các hạt này có thể đi xa đến 7 – 8m, xa hơn con số mà chúng ta đã nghĩ trước đây. Nếu ở trong phòng kín chúng là những hạt khí dung gây bệnh lơ lửng lâu dài, trừ khi ta mở cửa thông thoáng để gió cuốn đi.
Chính vì phát hiện này và từ thực tế lây nhiễm quá lớn nên WHO và thế giới đã thay đổi quan điểm chống dịch là chung sống lâu dài với SARS-CoV-2.
Phát hiện thứ năm: Miễn dịch tự nhiên hơn tiêm vác xin
Miễn dịch tự nhiên có công năng bảo vệ hơn miễn dịch nhân tạo (tiêm vắc xin) gấp 6,7 lần. Đất nước Israel có hơn 9 triệu dân, nước đầu tiên trên thế giới đạt miễn dịch cộng đồng thông qua 0,84 triệu người bị lây nhiễm tự nhiên và chiến dịch tiêm chủng thần tốc cho khoảng 5,2 triệu người lớn. Hầu hết những người cao tuổi đều được tiêm hai mũi. Với 66% dân số đã có trong người kháng thể chống SARS-CoV-2, cuối tháng 4/2021. Thống kê mới nhất của Israel tính đến ngày 13/7/2021 cả đất nước có hơn 3.000 ca tái nhiễm trong số gần 5,2 triệu người đã được tiêm vắc xin, chiếm tỷ lệ vô cùng nhỏ là 0,0578%. Như vậy tiêm vắc xin là vô cũng hữu ích, đặc biệt đối với người lớn tuổi và người trẻ nhưng thừa cân, béo phì.
Toàn đất nước Israel cũng có gần 0,84 triệu ca đạt miễn dịch tự nhiên trong cộng đồng. Trong số này chỉ có 72 người bị tái nhiễm, chiếm tỷ lệ vô cùng nhỏ là 0,0086%. Nếu so sánh tỷ lệ tái nhiễm giữa miễn dịch tự nhiên và nhân tạo thì miễn dịch tự nhiên có công năng bảo vệ mạnh mẽ hơn miễn dịch nhân tạo gấp 6,7 lần (0,0578/0,0086). Lớn lắm! Thời gian bảo vệ của miễn dịch tự nhiên nói chung thường dài hơn miễn dịch nhân tạo.
| Ba mô hình chống đại dịch trên thế giới
Tiến sỹ Nguyễn Đức Thắng cho biết: Tuyên bố Great Barrington (Great Barrington Declaration). Great Barrington là một thị trấn thuộc quận Berkshire, bang Massachusetts, Mỹ. Tuyên bố được viết và ký ngày 4/10/2020. Trong Tuyên bố có câu: “Rất may là hiểu biết của chúng ta về virus đang gia tăng. Chúng ta biết rằng tổn thương chết do COVID-19 gây ra đối với người già và người gầy yếu là hơn một ngàn lần cao hơn so với giới trẻ. Đối với trẻ em, thực sự COVID-19 còn ít nguy hiểm hơn nhiều mối nguy khác, bao gồm cúm mùa”. Nguyên văn “Fortunately, our understanding of the virus is growing. We know that vulnerability to death from COVID-19 is more than a thousand-fold higher in the old and infirm than the young. Indeed, for children, COVID-19 is less dangerous than many other harms, including influenza”. Câu “Đối với trẻ em, thực sự COVID-19 còn ít nguy hiểm hơn nhiều mối nguy khác, bao gồm cúm mùa” thực sự đảo ngược suy nghĩ của nhiều người. Tính đến nay có hơn 850.000 các nhà khoa học, chủ yếu thuộc ngành y tế trên toàn thế giới đã tham gia ký Tuyên bố này. Tuyên bố có nghĩa là tập trung bảo vệ những người cao tuổi, dễ chết. Trên thế giới hiện tồn tại ba mô hình chống dịch: Thứ nhất, không có COVID-19 của Triều Tiên, đất nước đóng cửa hoàn toàn, tuyệt nhiên không tồn tại kháng thể chống COVID-19 nên cũng chưa thể hình dung nếu mở cửa, giao lưu thương mại làm ăn với thế giới. Thứ hai, có COVID-19 nhưng ngắn hạn như Trung Quốc, do ngăn chặn các đợt sóng dịch tràn tới với ưu thế nền kinh tế tự chủ, sản xuất ra hầu như tất cả từ A đến Z. Thứ ba, sống chung lâu dài với COVID-19 ở hầu hết các nước trên thế giới. Việt Nam trước đây tập trung ngăn chặn các đợt sóng đại dịch nhưng gần đây tuyên bố “sống chung với COVID-19”. |
SÁU NGHỆ (lược trích giới thiệu)
